فهرست مطالب

پژوهش نامه تاریخ
پیاپی 12 (پاییز 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/09/09
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سیدمهدی جوادی صفحه 1
    ریشه ی اختلاف و دشمنی میان بنی امیه و بنی هاشم را در قرن ها پیش از ظهور اسلام، در شبه جزیره عربستان، باید جستجو کرد. گر چه این طوایف هر دو از اعراب مستعربه در برابر اعراب عاربه بوده و نسب آنان به عدنان، از فرزندان اسماعیل بن ابراهیم می رسید و به همین سبب به اعراب عدنانی هم معروف شده اند، لکن منشا اصلی اختلاف این دو طایفه معروف اعراب عدنانی را، دوره حیات قصی بن کلاب، از اجداد آنان، باید دانست. در عین حال، در دوره های بعد، به ویژه دوره ی حیات فرزندان عبدمناف، یعنی هاشم و عبدشمس، اختلافات آنان، وارد مرحله تازه ای شد و از شدت بیشتری برخوردار گردید، و به همین سبب، جانشینان آن دو نیز در مقاطع مختلف تاریخی، در مقابل هم قرار گرفتند. به طوری که عبدشمس با هاشم، امیه با عبدالمطلب، حرب با عبدالله، ابوسیفان با پیامبر (ص)، معاویه با امام علی (ع) و امام حسن (ع) و یزید با امام حسین (ع) به مقابله پرداختند.
    کلیدواژگان: پیامبراسلام(ص)، بنی امیه، خلفای راشدین، بنی هاشم، طلقاء، خلفای اموی
  • علی سلیمان پور صفحه 39
    شناخت مصالح امور و عمل به آنها به عنوان رفتار طبیعی و در قالب مدل انتخاب و گزینش عقلایی واقعیتی غیرقابل انکار و ضرورتی اجتناب ناپذیر در زندگی انسان محسوب می شود. سیره سیاسی و نظام حکومتی پیامبر عظیم الشان اسلام نیز در کنار توسعه معنوی و اعتقادی جامعه معطوف به اداره صحیح زندگی عادی و مسائل جاری آن بوده است و بر این اساس مصلحت اندیشی، ضرورت سنجی و واقع بینی با شواهد متعدد در سیره عملی و رفتارهای سیاسی آن حضرت به وفور دیده می شود. این واقعیت به تعبیر امام محمد غزالی عامل حفظ دین، جان، عقل، نسل و مال می باشد، جزء مصالح مکلفین بوده که اتلاف تمام یا قسمتی از آن به مصلحت نمی باشد. شواهد مصلحت اندیشی در صلح و جنگ، در مکه و مدینه و در مواردی همچون دعوت یوم الدار، مهاجرت به حبشه، سفر طائف، مهاجرت به مدینه، صلح حدیبیه، تالیف قلوب مخالفین و غیره با مسائل مهمی که هر کدام از آن وقایع مهم تاریخ اسلام دارند، محور اصلی بررسی حاضر را تشکیل می دهند که به فراخور هر کدام توضیحات مکفی و ضروری ارائه می شود.
    کلیدواژگان: سیاست خارجی، تاریخ اسلام، مصلحت، سیره سیاسی، پیامبر (ص)
  • عباسقلی غفاری فرد صفحه 65
    شیخ زاهد گیلانی مرشد شیخ صفی الدین اردبیلی است. نه نیاکان شیخ زاهد ونه نیاکان شیخ صفی الدین، هیچ کدام از گیلان و اردبیل برنخاسته اند، بلکه خاستگاه نیاکان هر دو آنها، سنجان بوده و نسب این مرشد و مرید به کردان می رسد. خاستگاه شخص شیخ زاهد هم در میان تالش ها بوده و چون تالش را همواره بخشی از گیلان دانسته اند، از این روی، او به گیلانی شهرت یافته و ظاهرا این پسوند گیلانی بعدها به آخر اسم شیخ زاهد افزوده شده است. نگارنده که نزدیک به سی سال درباره پیوستگی شیخ صفی الدین به شیخ زاهد و گرایش تالش ها به صفویه و محل زندگی و آرامگاه کنونی شیخ زاهد، سرگشته بود و راه به جایی نمی برد، سرانجام در پی پژوهش های کتابخانه ای و میدانی به نتایجی دست یافت که می تواند روشنگر برخی از نکات تاریک تاریخ شیخ زاهد و صفویه باشد. این مقاله می کوشد به پرسش های بالا، تا حد امکان پاسخ های روشنی بدهد.
    کلیدواژگان: شیخ صفی الدین، آرامگاه شیخ زاهد، شیخ زاهد، صفویه، تالش ها
  • قربانعلی کنار رودی صفحه 83
    دوره حاکمیت یابی مغولان و تشکیل حکومت ایلخانی در ایران یکی از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب می شود. تهاجم مغول برای نواحی عمده ای از ایران سرنوشت شومی را به ارمغان آورد و مناطقی آباد و پیشرفته را به ویرانی و تباهی کشاند و حیات شهری ایران را دستخوش انحطاط کرد. پس از فرونشستن غبار حملات مغول، نابسامانی های سیاسی ناشی از ساختار حکومت مغولی به کشمکش های نظامی و ظهور نارضایتی های داخلی انجامید. عدم توجه حکام فاتح مغول به ساختارهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی موجود جامعه بر دامن? ویرانی ها و انحطاط حیات شهری ایران افزود. یکی از ساختارهای موجود در ایران نظام مالیاتی بود که در پی تهاجم مغول دستخوش تغییر و بعضا بی توجهی قرار گرفت. نظام مالیاتی آنان ریشه در آداب و رسوم کوچرویی داشت که در آن همگی مردم ملزم به پرداخت آن بودند. در مناطق متصرفی نیز خود را حاکم بر تمامی عایدات مردم دانسته و به عناوین مختلف از آنان مالیات اخذ می کردند. در این میان اخذ بی رویه و وضع مالیات های فوق العاده و صدور برات و مقاطعه دادن ایالات، شیوه های نامناسب جمع آوری، ستم کاری و عملکرد خود سران? متصدیان و تحصیل داران مالیاتی، هرچه بیشتر موجبات سقوط و زوال مناسبات شهری را فراهم می کرد. این مقاله بر آن است تا با توصیف نظام مالیاتی مغولان، تاثیر آن را بر زوال مناسبات شهری ایران، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.
    کلیدواژگان: مالیات، ایلخانان، مغول، مناسبات شهری، شهرها، اقتصاد
  • مهدی گلجان صفحه 113
    امام الحرمین جوینی، عبدالملک بن ابو محمدبن عبدالله بن یوسف متوفی 478 ه.ق از بزرگان ائمه شافعیه خراسان و نخستین استاد نظامیه نیشابور بوده است. بسیاری از فضلا و فقها و دانشمندان نامی قرن پنجم و ششم ه.ق از جمله امام محمد غزالی و کیاهراسی و ابوالمظفر خوافی افتخار شاگردی او را داشتند و او به وجود این شاگردان فخر و مباهات می نمود. آوازه علمی و روحانی او از بلاد خراسان گذشت و عراق و شام و حجاز را در برگرفت. و از تمام اطراف و اکناف جهان اسلام به خدمت او می شتافتند و همواره قریب چهار صد تن از طلاب و فقها در حلقه درس او حضور داشتند. خواجه نظام الملک مدرسه نظامیه نیشابور را برای وی تاسیس نمود و تولیت اوقاف و تدریس و خطابه و مناظره آن را به وی واگذار نمود. امام الحرمین از حدود سال 456 ه.ق تا هنگام وفات در 478 ه.ق مدت بیست و دو سال بلا منازع عهده دار تدریس و خطابه در این مدرسه بود. امام الحرمین صاحب تالیفات و تصنیفات بسیار است.
    کلیدواژگان: نظامیه، نیشابور، امام الحرمین، شیخ الاسلام، امام الائمه
  • عباس هاشم زاده محمدیه صفحه 135
    مجمع التواریخ، اثری درباره تاریخ ایران در دوره پس از سقوط صفویه است که در سال 1207 در هند نوشته شده است. آخرین فقرات اطلاعاتی این اثر مربوط به تاریخ ایران در اوایل قرن سیزدهم است، اما مطالب آن بیشتر از منظر مطالعه تاریخ خاندان مرعشی و تاریخ ایران در سال های مقارن با سقوط صفویه تا اوایل ده? هشتاد قرن دوازدهم هجری قمری اهمیت دارد. میرزا محمد خلیل، نویسنده آن اثر، از سادات مرعشی مهاجر به هند است. بنا بر این، به اثر مزبور می بایست به عنوان کتابی تاریخی که توسط یک مهاجر ایرانی به هند نوشته شده است، نگریست. در مقال? حاضر به مجمع التواریخ از این منظر نگریسته شده است. این نوع نگاه به شناخت بهتر ما از این اثر و نویسنده آن کمک خواهد کرد. نگاه مزبور دو زمینه برای تبیین ویژگی های مختلف اثر نامبرده در اختیار ما قرار خواهد داد که یکی ایرانی و دیگری هندی است. در نوشته های برخی از محققانی که قبل از این مجمع التواریخ را مورد بررسی قرار داده اند، از این منظر به آن اثر نگریسته نشده و ویژگی هایی مانند دوگانگی نثر آن اثر از نظر دور مانده و یا نویسنده یکی از منابع مهم اطلاعاتی آن، یعنی میر محمدعلی فاضل که او هم از مهاجران ایرانی به هند بوده است، شناسایی نشده است. در این مقاله، افزون بر چشم انداز خاصی که برای تفسیر و تحلیل مجمع التواریخ اتخاذ شده، کوشش گردیده است تا تصویری به نسبت کامل از مباحث مربوط به تاریخنگاری آن اثر ارایه گردد.
    کلیدواژگان: مجمع التواریخ، هند، _ افشاریه، مهاجران ایرانی، تاریخنگاری، زندیه
  • جواد هروی صفحه 159
    همان گونه که ظهور دولت آل سامان، سبب ساز خیرات و برکات عدیده ای در تاریخ فرهنگ و تمدن ایران و اسلام شد، زوال این خاندان نیز موجب تاثیرات جدی منفی بر پهنه تاریخ سرزمین ایران گشت. از میان عوامل اضمحلال این دولت، نقش عوامل سیاسی جدی تر و مهم تر بود. ضعف نظام دیوان سالاری، خردسالی امیران پایانی، ظهور مدعیان داخلی، برخورد با دول خارجی، ناامنی در ولایات، تشدید روحیه تملق در دربار، تفوق سپاهیان ترک، فقدان وحدت سیاسی و عدم تعامل با خلافت، عصیان سرداران، کاهش رفاه عمومی، از هم پاشیدگی ساختار اجتماعی، عدم حمایت فقی هان و رکود فضای فکری مقارن با اغراض غزنویان و هجوم آل افراسیاب از جمله مواردی است که در مقاله حاضر بدان پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: سامانیان، زوال، رکود فکری، ضعف دیوان، هجوم قراخانیان، نظامیگری ترکان
  • محمد کریم یوسف جمالی صفحه 175
    غازان خان پسر بزرگ ارغون در سحرگاه جمعه 29 ربیع الاخر سال 670 ه..ق در در مازندران به دنیا آمد. غازان پس از مرگ ارغون و «سلطان دوین» قصبه ی آبسکون در قتل گیخاتو و بایدو، در سال 694 ه..ق به کمک امیر نوروز- سردار مسلمان شده خود – بر تخت سلطنت جلوس کرد. جلوس غازان بر تخت سلطنت همراه بود با تاسی او از مذهب حنفی و قدرت گرفتن این مذهب و باطل شمردن تمام ادیان الهی موجود در کشور و خراب کردن قربانگاه ها، محرابها و تعطیل مراسم عشاء رب?انی و دعا و ثنای سایر مذاهب. هدف نویسنده مقاله در این مختصر اطلاعات داده شده برر?سی تاثیر و پیامد اسلام آوردن غازان و دلایل تساهل و یا سخت گیری او در موارد خاص بر سایر ادیان الهی و مذاهب و فرق موجود در ایران است که سعی شده حتی الامکان از منابع اصلی برداشت گردد.
    کلیدواژگان: غازان خان، فرق و مذاهب، ادیان الهی، تسنن، مغولان، ایلخانان، تشیع
|
  • Seyyed Mehdi Javadi Page 1
    The roote of Omaid, and Hashimids guarrels should be searched in centuries befor islam in Arabia peninsula. Although those two tribes were descended from Adnan son of Ismail Ibn Ibrahim and called Arebeh and also were called Adnani but their guarrels dated to the lifetime of Qasi ibn kalab. Though in next generation specially duriy the time of Hashim and Abd shams their guarreis, steped into a new stage and became higher, for that, their Descended in various history call stages contacted together. As Abdshams with Hashim, Umayya with Abdu motalab. Abu sofian with Mohammad the messanger, Moavie with Imam Ali and Imam Hasan, yazid with Imam Husayn.
  • Ali Solyemanpoor Page 39
    Recognizing expediency in issues and applying them as a natural behavior in the rational choice model is considered essential and inevitable in human life. Besides spiritual and religious development, the Holy prophet aimed at managing every day life and current issues correctly. Therefore, ample evidence support his being expedient, recognizing the essentials and realistic. According to Ghazali, this keeps religion, lives, rationality race and wealth safe, which is every ones responsibility not to waste any of them or part of each. Evidence of the Holy Prophets expediency can be seen both in war and peace, both in Mecca and Medine, and also in souch issues such as Yomodar invitation, immigration to Habashe, Tayef journey, immigration to Medine, Hodaybie peace treaty, encouraging Muslims, etc can be clearly seen. These issues and related considerations are the main focus of the present study as seen essential, enough discussion has been provided.
    Keywords: Expediency, policy, foreign policy, the history of Islam, foreign policy, the Holy prophet Mahammad (pbH)
  • Ghaffari Fard, Abbasgholi Page 65
    Shaykh Zahid Gilani is Shaykh Safi al-Din’s spiritual guide. No Shaykh Zahid’s ancestors and nor Shaykh Safi al-Din’s ancestors were Gilani, but both of them Ancestors’ origin was Sanjan and descent of this spiritual guide and his disciple is Kurdish. Shaykh Zahid lived among the Thalishs. Since Talish have been carried a part of Gilan always, so he known as Gilani and apparently this suffix annexed to his name later. I was wander more than twenty years about this object, until after studies in libraries and arena, I concluded that Shaykh Zahid and Shaykh Safi al- Din had the same decent origin and Shaykh Zahid’s mausoleum is in Shaykhah Karan Republic of Azarbayjan.
    Keywords: Shaykh Zahid, Talish, Safavids, Shaykh Zahid's mausoleum
  • Ghorban Ali Kenarrudi Page 83
    the Mongols kingdom and the formation of ILkanids in Iran is one of the most important period in the history of that country. For the many parts of Iran Mongols invade caused ill fortune for cities and ruined all civil places sometime after Mongols invasion, ill political organization of Mongol government consegenced with rebels. Mongol’s lack of attention to political, economical and social -– cultural issues in Iran society increased the collapse in civil life in cities. one of the issues was taxation which radically changed with Mongol invasion. Mongol’s taxation was due to thir kachrui cultures that all people had to pay tax. And in conquered area they knew themselves as an owner of peoples earnings and they asked them taxes in any way. Also high taxes, cruel way of taxation, issuance of brevet, contracting of provinces, fastened the cities collapse. This article disscuses the Mongol taxation and its effect on collapse of cities in Iran.
    Keywords: Mongol, ILkanids, tax, cities, cities connections, economy
  • Mehdi Goljan Page 113
    Imam-ol-harmain Joeini, Abdolmalk- ebn-Abu Mohammad- ebn- Abdollah Yosef Who was dead in 478 A. H (according to a lunar calendar) was one of the great Shafieh Imams of Khorasan and the first teacher of Nishabor Nezamieh. Many of the famous scholars, erudites and jurists of the fifth and sixth centuries including Imam Mohammad Ghazali and Kiaharasi and Abol Mozafar Khvafi were proud of being his disciples. His scientific and spiritual reputation passed from Khorasan territory and was known by all in Iraq, Sham and Hejaz, and almost 400 students and jurists attended his classes all the time. Nishabor Nezamieh school was established by Khaje Nezam- ol – Molk for him and right of its custodianship, teaching, giving lecture and give lecture in this school from 456 A. H until his death in 478 A. H for 22 years. Imam-olharmain wrote many books and compositions. And Khakn said he had composition in evry science all of which were used as textbook by students in Nishabor Nezamieh. Among his main works was Nahaiat-ol- Matlab fi Drayat-ol- Mazhab. Imam-ol-harmain was one whose virtues were acknowledged by the great whether Arab or non-Arab. Besides Imam-ol-harmain title that was given to him because of residing near Holy Shrines (Mecca and Madina) and teaching and issuing decrees there, he was given another titles such as Shikh-ol-Islam, Imam-ol- Aemeh, Habr – ol- Sharieh.
    Keywords: Imam, ol, harmain, Shikh, ol, Islam, Imam, ol, Aemeh, Nezamieh, Nishabor
  • Abbas Hashemzadeh Muhammadiyyeh Page 135
    Majma' al-Tavarikh, written in India in 1207 H/1792-93 AD, contains the history of the fall of safavids and a few decades after that event. Its last information entries are about the history of Iran in the early 13th century H/late 18th century AD, but it is mainly about the history of Marashi sayyids family and Iran in the years coincided with the fall of the safavids up to the beginning of the eighth decade of 12th century. Mirza Muhammad Khalil, the writer of Majma' al-Tavarikh, is a member of Marashi family, who emigrated from Iran to India. Therefore it should be viewed as a book written by an emigrant. In the present article Majma' al-Tavarikh has been approached from this viewpoint. This outlook provides us with two contexts, Indian and Iranian, of the book for explaining the various characteristics of it. In the previous researches, there has not been paid sufficient attention to the two-sided context of the book. As a result, some characteristics of the book such as its dual prose style and the writer of one of its important sources have not been identified. This article also tries to present a relatively complete image of the historiography of Majma' al-Tavarikh.
    Keywords: Majma al Tavarikh, Historiography, Persian emigrants, Afsharids, Zands, India
  • Javad Heravi Page 159
    As the advent of sammanids, caused lots of beneficence in Iran's and Islam's culture and civilization, the decline of this dynasty caused previous negative impact in Iran history indeed. among all decline causes the role of political issue. Were the most important weakness of council of state(divan) youth of timurind Amirs, advent of domestic rebellions contact with forign governments disorderly in provinces, the circulation of flattery in court the superiority of Turkish military the lack of political unity and contact with caliph rebel of Amir's decreas, of public fair, collapse of society abandonment of fagheehsjuris consul)t and stagnation of science simutanous with decline of (ghaznavids and al afrasiab) attack are issues discussing in this article.
    Keywords: Iran, sammanids, decline, political issues, Turkish military
  • Mohammad Karim Yosef Jamali Page 175
    Ghazan Khan was the elder son of Arghun Khan, who was born in the Friday morning of 29th Rabi. All Akhar 670A.H.,in a village called "Abskun" in "Sultan Dawin) in Mazandaran. After the death of Arghun and murdering of Gikhatu and Baydu, in the year of 694A.H.,he throned Himself as Ilkhan in Tabriz with the effords of Amir Nuruz,the Muslem Amir of Arghun. Coming to power of Ghazan was coincided with his acceptance of Islam (Hanafi sect) and getting power of hanafi Olama in Tabriz and elsewhere. At this time the situation in Tabriz became intolerable for non-muslems and other sects. Especiually the idol-temples, destruction of synagogues and Nasrani churches as well as Jewish synagogue were emanated. The centers Of idols, belfry and cross were destructed in all over of Azarbayjan. Tabriz especially became empty of the presence of non-muslems. This paper considers and shows Ghazan,s efforts in widespreding Islam and its Sharia and the consequences of his submitting to Islam,his negligences and encountering intelligently with other religions as far as the main sources allow us.
    Keywords: The Mongols, Ilkhanids, Ghazan Khgan, Sunnism, Shiism, Monotheist Religions, Sects