فهرست مطالب
پژوهش نامه تاریخ
پیاپی 7 (تابستان 1386)
- تاریخ انتشار: 1386/06/06
- تعداد عناوین: 8
-
صفحه 1در کشور کهنسال ما ایران در آغاز هزاره سوم میلادی هنوز اقوام و طوایفی بسر میبرند کهبه محیط طبیعی خود تا حدود زیادی وابستهاند و کمتر تمایلی به ترک آن دارند. اینان یا درحواشی صحاری خشک و بیآب و علف روزگار می گذرانند و یا در کوه ها و کوهپایه ها و جنگلهابه زندگی دل خوش کرده اند. این اقوام به میراث نیاکان خود وفا دارند و آداب و رسوم و فولکلور و باورهای مذهبیپیشینیان خویش را محترم میدارند. اما به مرور ایام برخی از مظاهر تمدن جدید به میان آنها راهیافته است و با انقلاب ارتباطات در روزگار ما دیری نخواهد پایید که آن چه را از گذشتگان نسلبعد نسل به آنها رسیده فراموش خواهند کرد و یا به تدریج آن اعتقادات رنگ خواهد باخت. اینجبر تاریخ میباشد و ممکن است که مساله دهکده جهانی که مارشالمکلوهان1 از آن سخن گفتهاست صورت تحقق به خود بگیرد.
گالشها2 یکی از آن اقوام بومی این مرزو بومند که بسیاری از سنتها و آداب و رسومکهن خویش را تا کنون حفظ کردهاند. ولی در دهه های اخیر به سرعت زندگی ساده و بی پیرایهآنها متحول می شود و بیم آن می رود که در آینده نزدیک آنچه را که باور دارند از یاد ببرند.
نگارنده برآنست از گالشها و ویژگی های زندگی آنان سخن به میان آورد و آنچه را ازگذشتگان خود به یاد دارند بازگو کند، بنابراین تحقیق حاضر بیشتر جنبه میدانی دارد تا کتابخانه ای.کلیدواژگان: گالش، سرا، کلام، تنکابن، رامسر، دو هزار، سه هزار، جواهرده، جنت رودبار -
صفحه 25عباسیان که با حمایت ایرانیان به خلافت رسیده بودند به دیوانسالاران ایرانی برای اداره امپراطوری اسلامی توجه خاصی نشان دادند. در میان وزرای ایرانی دربار عباسیان، دو خاندان آلبرمک و آل سهل از موقعیت بسیار بالا و چشمگیری برخوردار بودند.
اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بیش از هر چیز موجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمه داشتند.
این رقابت به دسیسه چینی و توطئه های بسیار بر ضد برامکه و سرانجام به سقوط غیرمنتظره آنها انجامید. بررسی عوامل سقوط و رقابت عنصر ایرانی و عرب برای کسب قدرت در دستگاه خلافت عباسی از مهمترین مقولات سیاسی عصر آغازین عباسی است.
تلاش یحیی برمکی برای به خلافت رساندن هارون سبب شد تا خلافت در دست وی و فرزندانش قرار گیرد. وی نخستین وزیری بود که به جای خلیفه فرمانها را امضاء می. کرد فضل با سیرت نیکوی خود محبوبیت بسیار پیدا کرده بود و جعفر همنشین خلیفه و مورد اعتماد وی بود.
اعتبار علمی و اجتماعی برمکیان به همراه حمایت آنان از ایرانیان بیش از هر چیز موجب خشم و رشک اعرابی شده بود که از حضور و قدرت ایرانیان واهمه داشتند. این رقابت به دسیسهچینی و توطئه های بسیار بر ضد برامکه و سرانجام سقوط غیر منتظره آنها انجامید.کلیدواژگان: برمکیان، هارون، خلافت عباسی، وزارت، دیوانسالاری -
صفحه 43پس از براندازی بنی امیه به دست عباسیان، تنها فردی که با فرار خود به شمال آفریقا جان سالم به در برد، عبدالرحمن بن هشام بود که از آنجا به اندلس رفت و در آنجا دولت امویان اندلس را تشکیل داد. امویان اندلس، قرطبه را پایتخت حکمرانی خود قرار دادند و با ساخت پلها و کاخها و مساجد بر وسعت آن افزودند و از آن پس به برتری فرهنگی و علمی شهرت یافت. قرطبه بر اثر حمله ها و نابسامانی ها به تدریج از قدرت افتاد و به صورت یک شهر معمولی در آمد و اشبیلیه به وسیله ی بنی عباد، آباد شد و رونق گرفت.
یکی از آثاری که از آن دوره در قرطبه باقی مانده، مسجد قرطبه میباشد که به گستردگی واستحکام بنا و خوش ترکیبی شهرت داشت. این مسجد با همهی تغییراتی که مسیحیان به قصد از بین بردن هویت و روحانیت اسلامی بر آن وارد ساختند، همچنان در و دیوار، مناره و محراب آن معرفهویت واقعی آن است. جامع عمربن عربس در اشبیلیه یکی دیگر از مساجدی است که در دورانامویان اندلس بنا گردیده که در سال 1246میلادی به دنبال سقوط اشبیلیه به دست فرناندوی سومتبدیل به کلیسای سان سالوادر گردید.
مسجد باب المدوم در طلیطله با وجود کوچکی از معتبرترین مساجد اندلس پس از مسجد قرطبه محسوب میشود. این مسجد همانند کنیسه های بیزانسی، مربع شکل و به روش مخصوصطلیطله ساخته شده است. پس از باز پسگیری طلیطله این مسجد نیز به کنیسه تبدیل شد. مسجد مدینه الزهرا، مسجد دیگری است که الناصر برای شهرش مدینه الزهراء ساخت. دارای پنج تالار بود که تالار میانی وسیعترین آنها بود، ارتفاع منارهاش، چهل متر و شبیه منارهی امیر هشام در جامع قرطبه است. پس از روی کار آمدن مرابطین و موحدین، روش مسجدسازی به روش عربی که پیشتر در قیروان و قرطبه، معمول بود، استمرار یافت.کلیدواژگان: مسجد امویان اندلس، قرطبه، مدینه الزهراء، ژیرالدا -
صفحه 71نیشابور همواره یکی از معتبرترین شهرهای تاریخ ایران در طول قرون و اعصار بود که اززمان عبداالله بن طاهر (حک: 230-215ق.ه) به عنوان پایتختی برگزیده شد و این امر در دورهسامانی و و غزنوی نیز تداوم یافت. موقعیت مساعد تجاری و مرکزیت سیاسی، توسعه این شهر رادر پیداشت، چنانکه در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری در جهان اسلام نظیر نداشت و باپایتخت جهان اسلام، بغداد، برابری میکرد. اما این شهر در هنگام ورود سلجوقیان به خراسان، بهرغم جایگاه بلند خود و برخلاف دیگر شهرهای خراسان، بدون مقاومت جدی و نمایان، بدستمهاجمان افتاد. ابوالفضل بیهقی، شرح پیشروی سلجوقیان را به صورت کامل و مشروح آورده و دربیان خود عامل اصلی از دست رفتن خراسان را درازدستی عمال غزنوی)و در راس آنها سوریبن معتز، صاحبدیوان خراسان(و علاقه سلطان محمود و مسعود به غزای هندوستان و کم توجهی ها آن نسبت به خراسان می داند که از سوی اکثر محققان سلف پذیرفته شده است. با توجه به آنکهدر دیگر شهرهای بزرگ خراسان، مرو، بلخ و هرات، علیرغم وجود چنین وضعیتی، با جدیت درمقابل سلجوقیان مقاومت ورزیدند، به سهولت میتوان دانست که این گونه تعبیر از قضیه ناقص وتک بعدی است. مولف)این مقاله(با تامل بر این مساله در جستجوی یافتن پاسخی مناسب برایاین پرسش است که دلیل اصلی و واقعی مبارزه نکردن نیشاپوریان با سلجوقیان چیست؟ او با تاملدر مندرجات منابع دیگر و تجزیه و تحلیل روایت بیهقی، به بررسی اوضاع شهر پرداخته و با ارائهدلایل و شواهد مکفی، نتیجه میگیرد که دو عامل، نبود رهبر مطاع و واحد و همچنین ضعفاستحکامات دفاعی شهر دلیل اصلی مقاومت نکردن نیشاپوریان است.کلیدواژگان: نیشاپور، سلجوقیان، غزنویان، سیمجوریان، قراخانیان
-
صفحه 93یکی از جنبه های قابل مطالعه در تاریخ اجتماعی ایران، رواج آیین جوانمردی است.
شواهدی وجود دارد که نشان میدهد بنیاد این آیین اجتماعی در ایران پیش از اسلام گذاشته شدهاست، زیرا بسیاری از افکار مانویان در آن یافت ش می. ود این آیین را در داستانهای شاهنامهفردوسی میتوان دید که هر یک از این داستانها میتواند نمودی از عیاران ایران قبل از اسلاممیباشد. رواج آیین عیاری بعد از اسلام نشانه ستم ملی و طبقاتی از سوی خلفا میتوانست باشد.
عیاران بیشتر از میان طبقه عوام بودند او ز بینوایان و ضعفا حمایت میکردند. هدف آنان مبارزه بااشراف و ثروتمندان و گرفتن داد ستمدیدگان و بینوایان بود. آیین عیاری بعد از اسلام با نفوذمسلمانان از ایران و سوریه به اروپا راه یافت و پدیده جوانمردانهای به نام شوالیه گری را در قرندهم میلادی پدید آورد. نهضتهای عیاری در دوره خلفای عباسی در شرق ایران پدید آمدند و سرمنشاء حوادث و پیدایش حکومتهایی شدند و همچنین آئین عیاری به مثابه یک ارزش اجتماعی باقی ماندند و در هر دوره به شکلی خودنمایی کردند.کلیدواژگان: آیین عیاری، جوانمردی، اشکانیان، اروپا، شوالیه گری، ایران اسلامی -
صفحه 109موقعیت جغرافیایی خاص منطقه دیلم به سبب دارا بودن نواحی کوهستانی وسیع و دست نیافتنی، موجب پرورش مردمانی جنگجو، رزمنده و سلحشور در این نواحی میگردید که با مهارتهای خاص رزمندگی و فنون جنگی آشنا بودن. د اینان همواره ضمن جلوگیری از ورود سپاهیان مهاجم به این سرزمین، از استقلال منطقه خویش دفاع میکردند. همین ویژگی ها باعث گردید تا این ناحیه به صورت پایگاه مناسبی برای مخالفان حکومت مرکزی درآید و یکی از نخستین حکومتهای مستقل ایرانی شیعی یعنی علویان مقارن با تسلط خلفای عباسی از این منطقه سر برآورد. اهالی دیلم در کنار دارا بودن خصوصیات ذاتی و روحیه جنگندگی، با رشادت و سلحشوری توانستند ضمن بهرهوری ازفرهنگ و سنت کهن ایرانی در طول ادوار مختلف تاریخی و به خصوص همزمان با حکومتهای متقارن و پس از آن حداقل تا سده ششم هجری/ دوازدهم میلادی، به صورت گروه ها و امواج ورزیده نظامی در ارتشهای ایرانی و اسلامی حضور فعال و موثر داشته باشند. مقاله حاضر نیز بر آن است تا به بررسی چگونگی حضور و نقش نظامی دیلمیان در طی این ادوار بپردازد.کلیدواژگان: دیلم، دیلمیان، افواج دیلمی، پیاده نظام، زوبین داران
-
صفحه 123قزلباشان که به صورت ایلات چندی در اوایل ظهور صفویه در آذربایجان ظهور کرده و سپس به سرعت تقریبا در اکثر نقاط ایران پخش گردیدند در واقع پایه های نظامی دولت صفویه بودند. اما پایه هایی که بارها به مشکلاتی عدیده برای آن دولت نیز تبدیل میشد. ند قزلباشان که از نظر فکری صوفیان شیعه به شمار میآمدند از همان ابتدای آن دولت به مبلغین متعصب تشیع اثنی عشری تبدیل شده و از این جهت شاهان صفوی بیشترین منافع اقتصادی را در اختیار آنها گذاردند و بدین ترتیب قزلباشان تبدیل به یکی از طبقات اجتماعی قدرتمند عصر صفوی شدند. شاه عباس اول به عنوان یکی از بزرگترین پادشاهان سلسله صفوی به علت عدم اعتماد به این طبقه، قاطع ترین ضربه را به سران ها آن وارد کرده و این سیاست که یکی از علل سقوط دولت صفویه به شمار میآید، پس از او توسط شاهان بعدی صفوی نیز ادامه یافت. در این مقاله کوشش می شود تا با استفاده از منابع و ماخذ موثق به مساله اوج و حضیض طبقه قزلباشان از منظر اقتصادی پرداخته شود.کلیدواژگان: قزلباشان، غلامان گرجی، اقطاعات، جایگاه اقتصادی، شاهان صفوی
-
صفحه 139پیشینه تاریخی منطقه نور نه تنها در عرصه تاریخ که به درازنای افسانه ها و اسطوره ها میرسد. این منطقه، مقاطع عدیده ای از تاریخ را همراه با خاندان های سیاسی صاحب قدرت و نفوذ به خود دیده است. این ناحیه هنگامی جزء ولایت رویان باستانی بود تا اینکه بخشی از ولایت رستمدار گردید و نام نور به خود گرفت. داستان وجه تسمیه اش نیز برخلاف ظاهرش، حکایات چندی را در پیرامون خود آفریده است. به رغم مرکزیت سیاسی و تحولات اجتماعی در آن، از موقعیت اقتصادی مناسب نیز برخوردار بوده است آثا. ر به جای مانده از گذشته این ناحیه نیز حکایتگر دیرینگی و اهمیت آن در طی ازمنه های مختلف تاریخ ایران میباشد. در مقاله حاضر تلاش شده است تا از خلال منابع عدیده و سفرنامه های موجود به زوایایی تاریک این منطقه نظر گردیده و روند اجمالی شکل گیری و ثبات سیاسی این منطقه به صورت کاملا مستند، مورد بررسی و پژوهش قرار میگیرد.کلیدواژگان: نور، رستمدار، رویان، وجه تسمیه، تاریخ، جغرافیای تاریخ
-
Page 1In the beginning of third millennium A.D, there are some people and clans living in our ancient country who are mostly dependent on their natural environment and have little tendency to leave it, they live either in the borders of dry deserts, or in mountains, mountainsides and forests. These people are loyal to their ancestors heritage, and respect the ceremonies, folklore and religions beliefs of them. But, in the course of time, some manifestation of modern civilization has been appeared among them, and they will soon forget whatever obtained from generation to generation, or those beliefs will disappear little by little. And, this is the coercion of history, and maybe the issue of GLOBAL VILLAGE, proposed by marshal mc luhan turns into reality. The galesh are one of the native people of Iran who have already kept most of their ancient ceremonies and beliefs, but their simple life is being quickly developed in the recent decades, and there is the fear that in the near future they will forget their beliefs. The author intends to briefly bring up the Galesh and specifications of their life, converse with them and retell what they remember from their ancestors. Therefore, this is rather a field (practical) research than a library one.Keywords: Galesh, sara, kalam, tonekabon, ramsar, dohezar, sehezar, javaherdeh, jannat foudbar
-
Page 25Being supported by Irnnians, Abbasids took the power as a result, they paid special attention to jrnnian ministers. Among Iranian ministers in abasids covert, al barmak and al sahl families were of significant position. The social and scientific valve of barmacks and their supporting Iranians made Arabs envious, those who feared Iranians power and influence. The competition caused many conspiracies against barmaks and finally led to their collapse. The study of causes of the collapse and the competition among Iranians and Arabs to take power in abnsids court is one of the most important political issues in early part of Abbasids era. Yahya barmkys struyyle to put haron in power resulted in his and his children stalling power. yahya was the first minister, who signed decrees on behalf of the khalif, fazl was very popular because of his good behavior. Jafar was khalifs company and trustee.Keywords: Barmakeh, aron, Abbasids caliph, ministers
-
Page 43After omavids dynasty was overthrown by abbasids abdulrahman abne hasham was the last person who stayed alive because of escaping toward North Africa and then he laid the foundation of Andulosia omavids government after gehing to Andulosia. They appointed Cordoba as their capital and then by making bridges. Castles and mosques, they caused an credible expansion in this city and as result of fact they got to a cultural and scientific superiority, but gradually it lost its status qu in result of chaos, disorganization, and assaults, and turned into an unsuccessful city, so then Eshbilieh city was flourished by omavids dynasty and made progress. The most famous monuments of that era are as follow: great and magnificent masque of gharabteh, Omar ibne adis jameh mosque in shabilieh, bobal mamdom mosque in Taliteleh, Medina al zahra masque, that all are presented in the current articles. After that Almarabeteen and Almovahaedeen seized the power, the mosque method was carrying on as Arabian style that it was done in ghirvan and gharabteh.Keywords: Andulous Omavids mosque_gharabteh – Medina al Zahra
-
Page 71Neishabour was always one of the most important cities in irans history during the ages. It was appointed as the as long as samanian and ghaznavids era. The suitable trade situation and political centre caused an increasing development in this city that there were such places neither in fourth century, and nor in early fifth century, except Baghdad the Islamic world capital. Unfortunately this great city surrendered itself to the enemy without any serious and definite defence. Abolfazl beihaghe has explained clearly about saljoghid advance.Keywords: Neishabour, saljoghids, ghaznavids, simjoorids, Gharakhanids
-
Page 93Benevolent caraliership in Iran so called "Ayyari" is one of the most interesting aspects of Iranian social history. The evident shows that this social tradition origin returns to pre-islamic era since Mani's teaching prevailed in this period. For instance, one can find same traditions in Ferdosi narration of Shahnameh. It seems that Ferdosi attempted to retell the very facts he had been told of. This tradition turned to be anti-Arab movements of many Iranians in post-eslamic era since Arab rulers and their allied classes were displeased by the publics because of their unlimited cruelty. The people who followed Ayyari tradition were called Ayyaran. They belonged to very poor classes and there fore, they supported the poor. They fighted against the higher classes such as nobles, wealthy people and feudalists. This tradition migrated to Europe with the expansion of Islamic empire and turned to be cavalry tradition in the tenth centry. Ayyari movement remained vital in East of Iran and played a great role in many historical events during Abbasi era a lot of Iranian kings and rulers orginially relied on this tradition for their domintion. It remained as a social value and emerged differently in every period of history.Keywords: Ayyarids, Partians, Europe, Showalids, Islamic Iran
-
Page 109The strategic situation of Daylam, for its vast mountainous virgin lands, has been the reason for appearance of fighters, combatants and warriors familiar with special combating skills who were protecting their boundaries from the enemies attack while defending their homeland independence against them. These typical characteristics of the region made it as a suitable base for the central government opposition forces. And it was the reason that Allavid one of the first Iranian independent Shiite governments contemporary with Abasid Caliphs’ domination appeared. Daylamids, besides their innate characteristics and combating abilities, using Iranian old culture and tradition during different historical periods, specially, contemporized with contemporary governments and aftermath at least until the sixth of Hejri year and twelfth of Christian era could attend in Iranian and Islamic armies in the form of military trained groups. The present article is an effort to the study of the reasons of the Daylamian presence and role during these periods.Keywords: Daylam, Daylamian, Daylamid army, Infantryman, Javelin throwers
-
Page 123Gizilbash rose as tribes at the beginning of Safavid rising in Azerbaijan then immediately dispersed in almost every region in Iran. They attained powerful social and economical positions, in fact they were Military bases of safavid government, but they also caused many problems for government. Gizilbash were mentally Shiite sofi became orthodoxy Shiite missionaries of twelvefolds, so Safavid kings made more economical benefits for them thus Gizilbash became one of the powerful social classes of Safavid era. Shah Abbas I, one of the greatest king of safavid dynasty hit the knockdown blow to their chiefs because of mistrust to this class; this policy was one of the reasons of safavid government decline and followed by the next Safavid kings. Although the mentional reason is represented one of the reasons of Safavids decline so far in many books and articles but this topic hasn’t dealt with seperatly yet. In this article we try to deal with peak and decline of Gizilbash class economically with existing references.Keywords: Gizilbash, Gholaman (slaves), Eghta, economical position
-
Page 139The precedent of history of noor district would beget not only to the field of history, but also it reaches to long periods of history in touch with famous political families with strong status. Once this district has been a major part of ancient royan province, but as time passed it has been considered as a main part of rostamdar province and being called noorcity. In contrast to its appearance it has created several stories around itself, and in spite of its political centrality, and its social progressiveness, it also benefit of a suitable economic condition. The ancient relics and monuments have been remained in this zone emphasize exactly on its old established civilization and importance during different periods of iran history. We are trying to take a look on dark corners of the district by researching different kinds of sources and accessible book.Keywords: Nour, Rostamdar, historical geography
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.