مجله صفه
پیاپی 52 (بهار 1390)

در سخن گفتن از «معماری اسلامی ایران»، باور متعلق این معماری را به اسلام و ایران دربطن خود دارد. در این مقاله کوشش می شود مفاهیم معماری وابسته به ایران و معماری متصف به اسلام روشن شود و در عین حال پاسخی برای این سوال مهم یافت شود که راه فهم این معماری از کجا میگذرد؟ و آیا با مطالعه در آنچه این معماری از اسلام و ایران گرفته است،می توان به در یک غایی از آن رسید؟به این ترتیب در ابتدا از اهمیت این دوره تاریخی معماری و لزوم مطالعه روی آن در شرایط فعلی گفته و از چگونگی نزدیک شدن به آن سوال می شود. در ادامه، برای روش نتر شدن موضوع، معنای سه مقوله «معماری و تاریخ معماری «،» اسلام و معماری اسلامی»، و «ایران و معماری ایرانی» و پاسخ سوال چگونگی فهم این معماری در آنها دنبال و آنگاه برای یافتن پاسخ، به شروط لازم شناخت معماری اشاره و نحوه نزدیک شدن به «واقعه اصلی معماری»، در هر معماری، مداقه می شود. سپس به معماری و بستر فرهنگی آن و اینکه شناخت بستر فرهنگی در درک غایی یک معماری چه نقشی دارد پرداخته ودر آخر مطالب جمع بندی میشود.

این نوشتار برآمده از پژوهشی درباره ارتباط میان معماری و پدیدارشناسی است، یعنی همان مکتبی که تاثیر آن بر جریانات هنری امروز، به ویژه معماری پسامدرن، آشکار است. م یدانیم که یکی از تاثیرات این مکتب فلسفی در حوزه مبانی نظری معماری، باز شدن باب مباحثی در پدیدارشناسی مکان، جایگاه بستر و زمینه اثر در طراحی معماری، و همچنین اهمیت یافتن مباحث پدیدارشناسی ذهن و تاثیر آن در نقد آثار معماری است. تعلیق پی شفر ضهای فرهنگی، اجتماعی، عقیدتی، و بیش از همه تاثیرات علم جدید، هدفی است که پدیدارشناسان با دستیابی بدان در جس توجوی تجربهای بلاواسطه از جهان پیرامونی اند. این تعلیق، که هوسرل از آن به «اپوخه» یاد کرده است، نظر به تفاوت آرای پدیدارشناسان، الزاما نتایج مشابهی در بر نداشته است. این جدایی در نتیجه و روش را می توان آشکارادر نظرات هوسرل و هایدگر مشاهده کرد. در این پژوهش نیز هدف جست وجوی رگه هایی از تفاوت در رویکردهای اشاره شده در برخوردهای پدیدارشناسانه به معماری است.بدین منظور، در این نوشتار به شرح ارتباط پدیدارشناسی و معماری پرداخته ایم و با تفکیک پدیدارشناسی متاثر از هوسرل و پدیدارشناسی متاثر از هایدگر به تفاوت در رویکردهای پدیدارشناسی به معماری اشاره کرده ایم. در پایان نیز با بازشناسی عنصر شهری «میدان» به تشریح بیشتر موضوع پرداخته ایم. نتیجه مطالعه نشان میدهد که رویکرد پدیدارشناسانه به معماری از منظر های دگر اشاره و تاکیدی صرف است بر آن جا بودگی «کار معماری» در کنار چیزهای پیرامونی، در حالی که آغاز شناخت پدیداری چون معماری در پدیدارشناسی از منظر هوسرل به ناب آگاهی و تصورات ذهنی از «اثر معماری» ختم میشود.

تقریبا هم شمار با تعداد طراحان، تعریف فرایند طراحی و روش حل مسئله هست؛ ذکر این رو شها و تجرب ه های مختلف طراحی از آن حیث که هم قد م هایی در راه رشد طراح و هم مایه نقد روش شناسان است اهمیت دارد. به همین سبب ساختار اصلی این نوشتار بر پایهگزارش یک فرایند طراحی و بازنگری نقادانه آن، شکل گرفته است،به این صورت که به دنبال مسئله اصلی مقاله درباره چگونگی بهر همندی از موسیقی در روند طراحی معماری، یک تجربه طراحی با موضوع «واحد همسایگی» نقل خواهد شد، که در فرایند آن استفاده از موسیقی نقش به سزایی دارد. سپس این فرایند طراحی، با استفاده از تجربیات شخصی، و به مدد نظرات اندیشمندان موسیقی، و روش شناسان مقوله طراحی، از دیدگاهی نقادانه بازنگری خواهد شدو در پایان نتیج هگیری و راهکارهایی برای بهبود این فرایند طراحی،مطرح خواهد شد.

این روزها به دنبال گرایشهای گوناگون پدید آمده در حفظ محیط زیست و ابراز علاقه مندی به معماری پایدار و سبز، به بام ساختمان توجه خاصی شده است. ایده هایی چون بام سبز، بام حیات، با غ بام،و... نشانگر برخی از رویکردهایی است که در این زمینه به بام ابراز میشود.در معماری سنتی ما نیز حیا طهای مرکزی و بام دو فضای باز مهم و کارا در ساختمان هستند و مردم از آنها بهره م یبردند. متاسفانه امروزه دیگر نه از آن حیاط های سبز و حوض آب و زندگی پیرامون آنها خبری است، و نه از بام های کاهگلی که شبها بر روی آن می خوابیدند و با تماشای ستارگان به خواب م یرفتند. با مهایی که علاوه بر خوابیدن، محلی برای خشک کردن لباس و میوه و سبزی و غیره بود. بام هایی که یکی از فضاهای زنده خانه به حساب آمده و کارکردهای خاص خود را داشت. در جهت برقراری رابط های سازنده بین دو مورد فوق)گرای شهای پدید آمده در مورد با مهای سبز، و وجود پیشین های خوب و ارزشمند در زمینه طراحی بام در معماری سنتی مان(شایسته است که به طراحی بام توجهی دوباره مبذول شود و برای زنده کردن این بخش مهم ساختمان و سوق دادن آن به سمت عنصری مطلوب و خوشایند در بنا اقدام کرد. در مقاله حاضر سعی شده که به این موضوع توجه شود. برای این منظور در بخش اول که بعد از مقدم های کوتاه خواهد آمد، به ذکر برخی از پیامدهای مثبت زنده شدن بام اشاره و در بخش دوم به توضیحاتی پیرامون عوامل موثر در طراحی بام و نکات قابل تامل در طرح آن پرداخته میشود.

زندگی اجتماعی انسان در هر عصر کلیات پیچیده و درهم تنید های است که وجوه مختلف ساختاری آن همزمان و در ارتباط با کیدیگر معنا می یابد. با تشکیل سلسله ساسانی در 224 میلادی و ایجاد تحولی عظیم، حرکتی شگرف در تمام ابعاد جامعه رخ داد و تجارت از ارکان مهم پاسخگویی به نیازهای آن جامعه مولد و پویا گشت. در این زمان ایران پل تجاری شرق و غرب شد وکشمکش های نظامی بسیاری که برای کسب موقعیت برتر اقتصادی میان ملتها رخ داد، بخش مهمی از تاریخ آن زمان را رقم زد. پیرو این حرکت و بر پایه اعتقادات دینی، شهرهای بسیاری به دست فرمانروایان این سلسله پایه ریزی شد که هر یک به عنوان قلبی تپنده،حیاتش را مدیون راه هایی بود که به آن وارد و یا از آن خارج میشد.در این میان فارس به سبب آنکه زادگاه و کانون دینی این سلسله بود، و نیز به سبب داشتن ارتباط با دریا و غنای طبیعی، از سهمی ویژه در این باره برخوردار شد و شاه راه هایی چند در آن شکل گرفت 3. مطالعه هر بخش از این شاهراه ها می تواند به روشن شدن بخشی از زوایای ناشناخته این فرهنگ بینجامد.

بقایای مسجد و کاروانسرایی از قرن هفتم و هشتم هجری،در جلگه باستانی پاسارگاد، برجای مانده است. مصالح هر دو بنا را از بقایای آثار پیشین در محوطه فراهم کرده اند. بر چندین کتیبه مکشوفه از مسجد نام اتابک سعد بن زنگی نقش بسته است. این مکان به «ملک سلیمان» مشهور است و نسبت یافتن اتابکان به «وارث ملک سلیمان» حاکی از اهمیت این مکان در آن دوره است. با توجه به تاریخ یکی از این کتیبه ها و تاریخ درگاه غربی، بنای مسجد را در رمضان سال 612 ق آغاز کرده اند و مدت ساخت آن نزدیک به یک دهه بوده است. محراب این مسجد را بر دیوار جنوبی اتاقک آرامگاه تراشیدهاند. در پاکسازی محوطه اطراف آرامگاه کورش سنگها و ستون های مسجد برچیده میشود. تعدادی از سنگ قبرهای مکشوفه از این مکان، اکنون در موزه تخت جمشید و موزه سنگ شیراز)هف تتنان(است. قدیم یترین این سن گها از قرن سوم و چهارم باز مانده است.پاسارگاد مزار خانوادگی اتابکان نیز بود. کاروانسرای پاسارگاد نیز در سمت شمالی آرامگاه کورش ساخته شده است. دو قطعه از کتیبه های این بنا به دست آمده که بر یکی لقب شاهشجاع «السلطان المطاع ابوالفوارس» دیده می شود. در دوره اسلامی نقش مذهبی و تقدس بسیاری از بناهای پیشین چون پرستشگاه ها و آرامگا ه ها حفظ شده و برخی به سبب فراموشی یا صیانت از هجوم بیگانگان تغییر نام یافت. چندی از این بناها را به سلیمان نبی)ع(منسوب کرده اند و به «ملک سلیمان» یا «تخت سلیمان» همچنان مشهور است. جلگه باستانی پاسارگاد نمونه ای از این دست است. این جلگه در شمال غربی فارس و دردامنه رشته کو ه های زاگرس گسترده است. آرامگاه کورش، مهمترین بنای جلگه، را در دوران اسلامی «قبر مادر سلیمان» نامیده اند و جلگه پاسارگاد نیز به «مشهد سلیمان «،» مشهد مرغاب» و «مشهد ام النبی» خوانده شده است.

یکی از رو یکردهای مدیریت پروژه، مدیریت منابع انسانی است. از مهم ترین وظایف این مدیریت ایجاد تیم پروژه و بررسی روند تکامل آن است. مبحث مدیریت پروژه و رویکردهای آن در ایران، در سا لهای اخیر بسیار در سازما نها مطرح شده است و در این بین مدیریت منابع انسانی یکی از ارکان مهم در دستیابی به موفقیت پروژ ه ها و سازمان هاست. امروزه به چگونگی تشیکل تیم در پروژ ه ها بسیار توجه میشود. تیم از مجموع های از افراد با هدف مشترک تشکیل می شود که پس از شکل گیری یک پروژه بر اساس تخصصهای مختلف گرد هم م یآیند و هر یک انجام قسمتی از پروژه را عهده دار و پس از تکمیل آن نیز افراد از تیم جدا میشوند. به این منظور هدف این مقاله بررسی مفاهیم و روند شک لگیری تیم، شناخت تیم در مرحله ساخت بنای بلند، و بررسی مشکلات و موانع ایجاد تیم ساخت در این نوع پروژ ه ها است.

تاکنون آثار مهمی پیرامون فرایند طراحی شهری و انواع آن انتشار یافته است با این حال، به نظر می رسد که جنب ه های تشابه و تفاوت گونه های متنوع آن هنوز به طور کافی بررسی نشده و مدلی ازگونه بندی فرایندها که تبیین کننده ابعاد تشابه و تفاوت و مفروضات نظری آنها باشد مطرح نگردیده است. هدف این مطالعه جستجوی پاسخ برای سه پرسش است: 1.آیا برای طراحی شهری فرایندی یگانه و منحصر به فرد هست و یافرایندهای چندگانه و گوناگون؟ 2.تفاوت و تشابه گونه های متفاوت فرایند طراحی شهری چیست و چگونه می توان آنها را در قالب یک مدل گونه بندی مطرح کرد؟ 3.برمبنای تشابه فرایندهای گوناگون آیا میتوان الگوی واحدی از فرایند طراحی شهری مطرج کرد؟ برای پاسخ به این پرس شها، در تحقیق حاضر از روش «مرور فرا تحلیلی» منابع موجود استفاده شده است. این مطالعه به تحلیل شش گونه اصلی از فرایند طراحی شهری م یپردازد: 1.فرایند دکارتی استقرایی؛ 2.فرایندفرضیه آزما قیاسی؛. فرایندمسئله گشا تصمیم ساز؛ 4.فرایند خلاقانه؛ 5.فرایند جامع عقلایی؛ 6. فرایند رهبری؛ 7. فرایند ارتباطی طراحی شهری. یافته های مطالعه حاضر نشان میدهد که چنانچه مراد از فرایند طراحی شهری، فرایندهای هنجاری)فرایند بدان گونه که باید باشد(است، با تعداد قابل توجهی از گونه های فرایند روبرو هستیم، ولی چنانچه منظور از فرایند طراحی شهری،فرایند واقعی (فرایند بدان گونه که هست) باشد، با یک نسخه واحد از آن مواجه هستیم. همچنین، این مطالعه نشان می دهد که جنب ه های تشابه و تفاوت فرایندها شامل جنب ه های ریخ تشناختی، اصطلا حشناختی، نظم و ترتیب مراحل، بنیا نهای معرفت شناختی، نسبت آنها با مفهوم عقلانیت، نسبت آنها با مفهوم بهینه یابی،و نسبت آنها با دو مفهوم اساسی حقیقت و قدرت می شود. تحقیق حاضر نشان می دهد که جنب ه های متعدد تشابه و تفاوت رامی توان، با بهره گیری از طبقه بندی کنش های اجتماعی پیشنهادی هابرماس، نظریه منطق اکتشافات علمی پوپر ونظریه قدرت/ دانش فوکو، به دو «بعد» اصلی تقلیل داد. چنانچه «فرایند طراحی شهری به مثابه نوعی ازکنش اجتماعی، که در قالب فضایی کالبدی اندیشیده و اعمال میشود» تلقی گردد، آنگاه دو بعد اصلی در گونه شناسی فرایندها خواهند بود: 1. بعد «ماهیت کنش اجتماعی»)طیفی میان دو قطب کنش ارتباطی و کنش راهبردی(و 2. بعد «ماهیت منطق اکتشافی»)طیفی میان دو قطب منطق استقرایی یا تجزیه ترکیبی و منطق قیاسی یا حدس و ابطالی(. نهایتا این تحقیق نشان می دهد که برای فرایند طراحی شهری واقعا موجود، الگوی واحدی هست که در آن طراحی شهری به مثابه یک کنش راهبردی و گفتمانی، که در آن دانش و قدرت انفکاک ناپذیر هستند، مطرح است. چنین فرایندی رامی توان برپایه مفهوم فوکویی «قدرت/ دانش» تبیین کرد و گا مهای تشکیل دهنده آن را معرفی کرد.

مشارکت عمومی به مفهوم نقش داشتن عموم مردم در تصمیم گیری سیاسی است، به ویژه در آن دسته از سیاس تها که به طور مستقیم بر آنان اثر خواهد گذارد؛ از این رو، فرایند صاحب نقش کردن مردم، دارای معارض در گرای شهای مرکزگرا و مرکززدا در حکومت محلی است. تجربه نشان داده است که مردم می توانند در سطحهای فراتر از محله و شهر خود نیز مشارکت موثری در تصمیم ساز ی ها داشته باشند. این مقاله اولا به بیان هم هجانبه چیستی مشارکت وشرایط برپایی نظام تصمیم گیری مبتنی بر مشارکت، شامل مفهوم، طبق هبندی و چال شهای مشارکت در منابع نظری مرتبط با کشورهای توسعه یافته غربی می پردازد؛ ثانیا، با تحلیل طبقه بند ی های گوناگون مشارکت، نتیجه م یگیرد که هرشکل از حکومت یا هرالگوی اقتصاد سیاسی دارای منظوری مشخص از مشارکت است و تنها از درج های از مشارکت که برآمده از آموز ه های آن شکل و الگو است، حمایت می کند؛ ثالثا، برای آشنایی با الگویی کامل از فرایند مشارکت مردمی، ب هخصوص در سطح منطق های، تجربه مدیریت مبتنی بر مشارکت در برنامه ریزی منطقه ای را در دانمارک در دهه 1970، که در ده ه های بعد بررسی و نقد قرار شده است، معرفی می کند. این فرایند شامل مراحل برنام هریزی و نقش مشارکت مردم در هر مرحله، روش های جلب مشارکت توسط شوراها، میزان مشارکت مردم، و اثر حضور مردم بر تصمیمات برنامه پیشنهادی است. مقاله به این نتیجه میرسد که: 1(مردممی توانند چه در برنام ه های بلندمدت و چه در وسعت حوزه کلان شهری و منطقه ای در ب هوجود آمدن سناریوهای معقول ومقبول و در انتخاب گزینه بهینه تاثیر قاطع و قانع کنند های دارا باشند؛ 2(اثر بخش بودن مشارکت عمومی بستگی دارد به توانایی و روشن اندیشی مدیران حکومتی و برنامه ریزان؛ 3(در صورت وجود زمان و اطلاعات کافی، س وا لهای انتزاعی و پیچیده را نیزمی توان به بحث گذاشت؛ 4(مشارکت می تواند نقش واسطه در ایجاد تماس های میان مسئولان دولتی داشته باشد، که معمولا از یکدیگر دور هستند.

موضوع برخورد با بافت های فرسوده و سامان دهی آن طی سال های اخیر به مسئله اصلی شهرسازی و معماری کشور تبدیل شده است و طرح های سامان دهی، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده دراین سال ها فزونی گرفته است. این طرح ها در عین دارار بودن مبانی نظری قابل قبول و همگام با مفاهیم روز جهانی، کارایی شان را از دست داده اندو فاقد چارچوب و ضمانت های اجرایی هستند. پرسشی که در این میان مطرح می شود دلایل ناکامی و راه حل های تحقق پذیری طرح های شهری است و این که آیا راه کارهای جدیدتر و یا بومی برای اجرایی شدن طرح های شهری وجود دارد؟ انگیزه و تالیف این مقاله حول سه محور به این شرح است: 1) موضوع بافت های فرسوده شهری نه تنها مسئله اصلی پایتخت، بلکه مشکل شهرهای دیگر کشور نیز هست و به مسئله ای ملی تبدیل شده و اکنون بیش از هر وقت دیگر نیازمند یک نظریه شهرسازی مشارکتی است، زیرا به رغم تهیه طرح های مختلف طی سالیان گذشته عملا این طرح ها در مرحله اجرا متوقف شده و در صورت انجام نیز به صورت موردی و محدود بوده و قابل تعمیم به سایر مناطق نبوده است 2) یک دهه تجارب نظری و عملی نگارنده در حوزه مدیریتی شهرداری منطقه یک(شمیران) می تواند برای مدیران و محققان دیگر مناطق شهری یک تجربه علمی و عملی برای دستیابی به الگوهای ساخت و ساز سالم در محلات و شهرهای وطن اسلامی شود. 3) عرضه تلخ و شیرین های تجربی می تواند سبب پایه گذاری مسیری صالح برای نسل جوان متخصص، دانشجویان و محققان این رشته باشد تا از این رهگذر توان خلق اثر در نسل جوان افزایش یابد. اکنون پس از یک دهه تجربه شهرسازی کشور فرصتی مناسب برای تبادل نظرها و تجربیات در حوزه مطالعات نظری، برای پی ریزی نظریه شهرسازی مشارکتی در سامان دهی بافت های فرسوده شهری فر اهم آمده است. نظریه پیشنهادی دراین تحقیق مبتنی بر ایده مشارکت مردمی، از طرح تااجرا است. اعتقاد به مشارکت مردمی و جلب همکاری ساکنان از طراحی تا اجرای طرح های شهری، ناشی از تجارب ده ساله در روند تهیه طرح های بافت های فرسوده شهری منطقه یک (شمیران) شامل: آبک، باغ شاطر، قیطریه، چیذر، دربند، امامزاده قاسم بین سال های 79 تا 88 است. اندیشه مشارکت مردمی در شهرسازی در یک فرایند علمی نظریه سازی شده و در قالب نظریه «مهندسی اجتماعی» تنظیم شده است. مهندسی اجتماعی به حضور و مشارکت مردم از ابتدای شروع مطالعات طرح سامان دهی تا اتمام آن تاکید دارد و با رویکرد طراحی با همکاری مردم به این موضوع می پردازد. نظریه مهندسی اجتماعی در یکی از بافت های فرسوده شهری در منطقه نوزده شهرداری تهران بین سال های 86 تا 89 به اجرا در آمده است که از نتایج آن می توان به سرعت اجرای کار، اطمینان خاطر از رضایت گروه های هدف، اعتمادسازی نسبت به طرح و کاهش معترضین و ارتباط مستمر و موثر بین مردم و مدیریت شهری اشاره کرد. در گام اول این مقاله تاریخچه طرح های شهری و نقش مشارکت مردمی در تحقق این طرح ها در بافت های فرسوده شهری کشور از سال های 1350 تا 1380 بررسی و نقاط قوت و ضعف هر یک از روش های به صورت کاملا مختصر جمع بندی و مطرح می شود. در گام دوم پس از آسیب شناسی روش های نوسازی بافت های شهری، رویکرد جدید نظریه «مهندسی اجتماعی» در تحقق نوسازی بافت های فرسوده در قالب الگوی «شمسه نوسازی» پیشنهاد می شود. و در گام سوم نتایج عملی و اجرایی مهندسی اجتماعی در محله نعمت آباد تهران بیان خواهد شد.

به منظور مشارکت شهروندان درامر برنامه ریزی و مدیریت شهری نهاد شورای اسلامی شهر در سال 1377تشکیل شدو شروع به کار کرد. با تشکیل این نهاد تشکیلات جدیدی با ماهیتی دمکراتیک وارد نظام مدیریت شهری شد که می تواند زمینه مشارکت شهروندان را مهیا کند. از این رو، کارآمدی نهاد دمکراتیک شورا و با استفاده از نظریه حکمروایی خوب، عملکرد شورای شهر، مطالعه شده است. در این مطالعه مولفه های «مشارکت، شفافیت و اطلاع رسانی، پاسخگویی، قانون مداری واثر بخشی» از دید شهروندان بررسی شد. 98 نفر از شهروندان در نمونه آماری از جامعه سلطانیه و 15 نفر اعضای شورای شهر طی سه دوره فعالیت انتخاب شدند. روش این تحقیق با تحویل دو نوع پرسشنامه به شهروندان و مسئولان و نیز تحلیل کمی و محتوایی مصوبات شورای شهر طی سه دوره فعالیت است. تحلیل داده های مطالعه نشان می دهد که محدودیت اختیارات، کمبود منابع مالی، ابهام در ارتباط شورا با ارگان های دولتی محلی (به ویژه سازمان میراث فرهنگی) عوامل بیرونی و فقدان دانش توسعه شهری و دید راهبردی اعضای شورا عوامل درونی ای هستند که منجر به ناکارآمدی شوراها شده است. هر چند مدت زمان زیادی از عمر شورا در ایران نمی گذرد و این نهاد برای نهادینه شدن نیاز به زمان دارد، باید توجه داشت تجربه اندوزی با این اختیارات محدود و تصمیم گیری بدون تمرکز زدایی واقعی، نتیجه ای جز سلب اعتماد روزافزون مردم نسبت به شورای شهر در پی نخواهد داشت.

به دنبال روند رشد فزاینده جمعیت کلان شهرها در ده ه های اخیرو برای حل مسئله کمبود مسکن، ساختما نهای بلند مسکونی دردستور کار برنامه ریزان و سیایت گذاران قرار گرفته است. به منظور ارتقای تاثیرات بلندمدت این ساختما نها بر سیما و عملکردشهرهاوجلوگیری از اثرات منفی آنها بر عملکرد و کیفیت زندگی شهری،معیارهای مکانیابی این بناها میتواند چالشی جدی ازدیدگاه شهرسازی باشد. هدف این تحقیق، تحلیل و معرفی معیارهای موثر برمکان یابی ساختما نهای بلند در کلا نشهرها و پیشنهاد روشی برای به کار گیری این معیارها است. طیف گسترده ای از ابعاد اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، و زیست محیطی می تواند در این امرموثر باشدو تجزیه و تحلیل شود. در این پژوهش، پس از بررسی ادبیات شهرسازی موجود، معیارها و شاخص های موثر بر مکان یابی ساختما نهای بلند تعیین می شوند. با توجه به وزن اختصاص یافته به هر شاخص و مقدار کمی آن در مناطق هشت گانه شیراز دریک مرحله، مناسب ترین منطقه برای احداث ساختمان بلند معرفی میشوند. در مرحله دوم، پلاک های مناسب برای احداث این ساختما نها با توجه به شاخصهای محدود کننده مشخص شده است. نتایج به دست آمده نشان میدهد که از بین معیارهای موثر بر مکان یابی ساختما نهای بلند، تاثیر قیمت زمین از سایر شاخص ها بیشتر است. پس از قیمت زمین، شیب زمین، بیشترین اهمیت را برای انتخاب مکان بهینه در احداث ساختما نهای بلند دارد. در بین مناطق هشت گانه شیراز، منطقه یک و سپس منطقه شش شهرداری، بیشترین پتانسیل را برای احداث ساختما نهای بلند دارند.