فصلنامه دانش و پژوهش حسابداری
پیاپی 33 (تابستان 1392)

در محیط کسب و کار امروز روش های سنتی بودجه بندی سرمایه ای برای انعکاس پویایی دنیای اقتصاد نوین چندان مناسب و کافی نیست. روش های متداول ارزیابی پروژه اعم از تکنیک های مبتنی بر جریان های نقدی تنزیل شده همچون ارزش فعلی خالص و نرخ بازده داخلی و تکنیک هایی که مبتنی بر جریان های نقدی تنزیل شده نیستند مانند دوره بازگشت سرمایه و میانگین نرخ بازده حسابداری، به هنگام رویارویی با عدم اطمینان، پیچیدگی و انعطاف پذیری با نارسائی هایی مواجهند؛ چرا که با نادیده انگاشتن این پارامترها ارزش سرمایه گذاری را کمتر از واقع برآورد می نمایند. افزون بر این عدم ارتباط این روش ها با استراتژی شرکت از دیگر دلایل خدشه دار شدن چهره آنهاست. در پاسخ به این نارسایی ها، تئوری اختیار سرمایه گذاری در دارایی های سرمایه ای (ROT) و مدیریت هزینه استراتژیک (SCM) با توجه توامان به پدیده عدم اطمینان، انعطاف پذیری و استراتژی شرکت در محیط رقابتی به عنوان راه حل هایی برای رفع انتقادات وارد شده بر روش های سنتی بودجه بندی سرمایه ای، ضمن یاری نمودن سازمان در اتخاذ تصمیماتی صحیح تر پیرامون پروژه های سرمایه ای، قادرند توان رقابتی سازمان را فزونی بخشند. در این راستا مقاله حاضر بر آن است تا ضمن مروری کلی بر ویژگی های دو رویکرد اختیار سرمایه گذاری در دارایی های سرمایه ای و مدیریت هزینه استراتژیک، به مقایسه جامع این دو رویکرد بپردازد. در پایان با ترکیب این دو روش مدلی واحد و دورگه برای ارزش گذاری تصمیمات استراتژیک ارائه می شود تا به واسطه این ادغام مزیت های عمده دو روش تقویت گردد.

این مقاله مروری بر تحقیق هایی پیرامون روش بهایابی بر مبنای فعالیت و اجرای آن در حوزه خدمات بهداشتی درمانی است. در ابتدا نحوه و مبنای اجرای روش بهایابی بر مبنای فعالیت، مزایا و محدودیت های آن بطور مختصرارائه گردید. سپس به پژوهش های بها یابی بر مبنای فعالیت در بیمارستان ها و مراکز بهداشتی درمانی ایران و برخی کشورها اشاره شده است و تاثیر پیاده سازی این روش و مقایسه بهای تمام شده حاصل از آن با نرخ های تعرفه مصوب بررسی شد. نتایج تحقیق ها در ایران نشان می دهد که تفاوت فاحشی بین بهای تمام شده خدمات و تعرفه های تعیین شده وجود دارد، که ناشی از عدم برنامه ریزی و استفاده بهینه از منابع و ظرفیت بلا استفاده می باشد. تحقیق ها بیان می کنندکه بخش عمده هزینه های خدمات درمانی را هزینه های پرسنلی و هزینه استهلاک تجهیزات ومواد غیر مصرفی تشکیل می دهند. اجرای روش بهایابی بر مبنای فعالیت منجر به تعیین بهای تمام شده صحیح تر، بهبود عملکرد و افزایش بهره وری می گردد.

آب به عنوان یکی از منابع طبیعی و ارزشمند برای حیات بشریت همواره مورد توجه بوده است. در حال حاضر به دلیل عواملی نظیر رشد جمعیت، گسترش صنایع نیازمند به آب و تغییرات آب و هوایی، این منبع ارزشمند با تهدیدهای زیادی روبرو شده است که این امر خود لزوم مدیریت منابع آب را آشکار می سازد. از آن جا که مدیریت اثربخش در گرو دسترسی به اطلاعات مناسب بوده و حسابداری می تواند در این خصوص مدیران را یاری نماید، حسابداری آب نیز پا به عرصه مبارزه با چالش های مربوط به آب نهاده است. البته لزوم پاسخگویی مدیریت به سهامداران و در سطحی وسیع تر به جامعه از دیگر دلایل پیدایش حسابداری آب بوده است. گزارشگری در خصوص آب ابتدا در قالب گزارش های آماری، توسط سازمان ملل، الزامی شد ولی با ابتکار استرالیا و در قالب یک طرح ملی، حسابداری آب مبتنی بر استاندارد به شکل و روشی مشابه با حسابداری مالی شکل گرفت و استانداردهایی برای آن تدوین شد. حسابداری آب توسط شرکت ها به استفاده کنندگان، گروه های اجتماعی و جامعه سرمایه گذاری اجازه می دهد که آثار اجتماعی و محیط زیستی شرکت های مختلف را به منظور تصمیم گیری مقایسه نمایند. اکنون انتظار می رود حسابداری آب نیز مشابه با حسابداری کربن مورد توجه هیات بین المللی تدوین استانداردهای حسابداری (IASB) قرار گیرد و در سطح بین المللی مطرح شود.

در این مقاله استقلال حسابرس مستقل از دیدگاه های مختلف بررسی و ماهیت آن نیز تشریح گردیده است. پس از آن عوامل موثر بر استقلال حسابرس تبیین شده است از سوی دیگر ابعاد مختلف مقوله کیفیت سود مورد بحث قرار گرفته و چگونگی ارتباط آن با استقلال حسابرس تشریح شده است در این راستا میزان اقلام تعهدی اختیاری و ارائه مجدد سود بعنوان معیارهایی از کیفیت سود طرح و میزان حق الزحمه های خدمات غیر حسابرسی و نسبت آن به کل حق الزحمه های دریافتی موسسات حسابرسی نیز بعنوان عامل موثر در استقلال حسابرس فرض گردیده است با توجه به کمبود تحقیقات مشاهده ای در این خصوص بویژه پژوهشهای مبتنی بر مدلهای آماری، لذا این مقاله سعی بر آن دارد تا ضمن ارائه مدلهای مذکور بستر مناسب برای آشنایی و بکارگیری این نوع مدلها را در تحقیقات علمی فراهم آورد. از طرفی دیگر بسیاری از داده های این نوع مدل ها می بایست از سوی جامعه حسابداران رسمی در اختیار پژوهشگران قرار گیرد و یا اینکه جامعه بعنوان یک مرجع رسمی و حرفه ای، تحقیقاتی در این خصوص انجام دهد. شایان توجه است که نتایج تحقیقات می تواند نگرش وسیع و جامعی را در خصوص سطح کیفیت حسابرسی در کشور فراهم نموده و موجب ارتقاء سطح افشاء و شفافیت مالی در کشور گردد.

تغییر و تحولات اساسی در دنیای حسابداری و گزارشگری مالی در حال وقوع است. هدف این مقاله ارائه ی چارچوبی است که به درک چگونگی وقوع این تغییرات کمک می کند. تغییر در نیازهای اطلاعاتی به همراه کمبود اطلاعات حسابداری مربوط، منجر به گزارشگری موارد خلاف قواعد و ناهنجاری هایی شده است. فرآیند تکامل تدریجی زمانی رخ می دهد که مجموعه ی دانش به مرور در طول زمان پیشرفت می کند. حسابداری نوعا از این الگو از طریق استانداردهای در حال تکامل که به مرور زمان در واکنش به تغییرات در شیوه ی عمل منتشر می شوند، پیروی می کند.
تغییر انقلابی زمانی رخ می دهد که یک نابهنجاری یا بحران منجر به نهضتی دور از جریان فکری خاصی، در کل مجموعه ی یک دانش می شود. در حال حاضر، حسابداری دستخوش تغییراتی بنیادین در تفکر خود می باشد. این تغییرات در مبناهایی که حسابداری مالی بر اساس آن ها قرار گرفته، در حال وقوع می باشد. عوامل چنین تحولی را می توان به موارد زیر نسبت داد: حرکت از یک اقتصاد صنعتی به اقتصاد مبتنی بر اطلاعات،گسترش جهانی سازی، بهبودهای صورت گرفته در دسترسی به اطلاعات و افزایش توانایی پردازش اطلاعات.
برای تشریح چگونگی این تغییرات که تغییر در الگوهای حسابداری را سرعت بخشیده اند، در این مقاله از چارچوب کوهن در مورد نظریه انقلاب علمی استفاده می شود. گزارشگری مالی در حال گذار از یک الگوی حسابداری متناسب با عصر اقتصاد صنعتی به سمت یک الگوی حسابداری متناسب با اقتصاد در عصر اطلاعات می باشد. این جهت گیری مجدد، منجر به موارد زیر گردیده است: تغییر در ادراک و کاربرد مربوط بودن و قابلیت اتکاء، استفاده روز افزون از ارزش منصفانه در مقابل بهای تمام شده تاریخی، تاکید مجدد بر اصول در مقابل قواعد، و تکامل تدوین صورتهای مالی اساسی.

اغلب استانداردهای حسابداری بخش دولتی، با این فرض تدوین می شود که دولت درگیر فعالیت های بی طرفانه و غیرانتفاعی است و وظیفه حسابداری دولتی، به گزارش فراغت دولت از بودجه، شرح تامین و مصرف وجوه محدود می شود و نیازی به محاسبه دقیق نتایج عملکرد و وضعیت مالی دولت نیست، بنابراین، همان مبنای نقدی جوابگوی نیازهای اطلاعات مالی دولت است و نیازی به مبنای تعهدی کامل نیست. اما اخیرا در بعضی از کشورها، از جمله بریتانیا، زلا ند نو و استرالیا، رویکردی به سوی استفاده از مبنای تعهدی کامل در حسابداری بخش عمومی ایجاد شده است. در کشور ما، برخی سازمان های دولتی به سمت استفاده از مبنای تعهدی کامل در حسابداری حرکت کرده اند. از این رو، سازمان های دولتی ایران نیز همانند دیگر کشورهایی که این مسیر را برگزیده اند، لازم است با توجه به زیرساخت ها و شرایط موجود، به سوی این مسیر حرکت کنند. در این جهت دانشگاه صنعتی شیراز به عنوان یکی از پیشگامان پیاده سازی مبنای تعهدی، در سال 1389-1390 اقدام به پیاده سازی این مبنا کرد و با موفقیت به این مهم دست یافت. در پژوهش حاضر شرایط لازم، و نحوه اجرای این پروژه در دانشگاه صنعتی شیراز شرح و توضیح داده می شود. روش پژوهش مورد استفاده در این مطالعه جهت بیان مباحث نظری و جمع آوری اطلاعات، روش های توصیفی و کتابخانه ای است.

این مقاله به بررسی محافظه کاری در حسابداری می پردازد. محافظه کاری به صورت اثبات پذیری ناهمسان، که برای شناسایی سود در مقابل زیان لازم است تعریف می شود. در افراطی ترین شکل این تعریف، این مثال سنتی از محافظه کاری به ذهن متبادر می شود که: «هیچ نوع سودی را پیش بینی نکن اما همه زیان ها را پیش بینی کن». علیرغم انتقاداتی که از گوشه و کنار، از جمله از سوی تدوین کنندگان استاندارد، مطرح می شود، به نظر می رسد محافظه کاری در حسابداری نه تنها برای قرن های زیادی دوام داشته است، بلکه همچنین در 30 سال اخیر روند افزایشی نیز داشته است.
مقاله حاضر، تفاسیر و توجی هات گوناگونی مانند: قراردادی، دعاوی حقوقی، مالیات بندی، قوانین و مقررات را برای محافظه کاری ارائه می کند. این مقاله همچنین شواهد تجربی در ارتباط با وجود محافظه کاری و میزان همسانی آن با تعابیر و تفاسیر مختلف مذکور را خلاصه و بیان می کند. شواهد مذکور هم با وجود محافظه کاری و هم با افزایش آن در سالهای اخیر همخوانی دارد. به نظر می رسد در میان این شواهد تفاسیر«قراردادی» و «دعاوی حقوقی» شواهدی قوی تر و شواهد راجع به اثر«مالیات» و «قوانین و مقررات» شواهدی ضعیف تر در ارتباط با محافظه کاری هستند با این حال هنوز با آن دسته از توجی هاتی که نقشی را ایفا می کنند همخوانی دارند.