فهرست مطالب

فصلنامه سراج منیر
پیاپی 8 (پاییز 1391)

  • بهای روی جلد: 36,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1391/08/24
  • تعداد عناوین: 7
|
  • منصور پهلوان*، ابراهیم اقبال صفحه 9
    بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعه های روایی و تفسیری به دوره های بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهج البلاغه است که هر چند مدون آن، سید رضی، گلچینی از خطبه ها، نامه ها و حکمت های آن حضرت (ع) را عمدتا در پنج ساله حکومت ایشان، با رویکرد بلاغی گرد آورده است، ولی جلوه هایی از علوم قرآن همانند انواع آن، فضائل قرآن، تعلیم و تعلم آن، آداب تلاوت، تفسیر و تاویل، واژه شناسی، محکم و متشابه و صیانت قرآن را از تحریف در آن به صورت ابتکاری می توان به دست آورد.
    کلیدواژگان: قرآن، نهج البلاغه، تفسیر، علوم قرآنی، حدیث
  • حسن مجیدی*، الهه ویسی، لیلا اکبرزاده صفحه 29
    «روایت شناسی» علم مطالعه نظام مند روایت است که از حدود سال 1960میلادی موارد دوره روایت شناسی یا ساختارگرایی می شود. نظریه پردازان آن دوره در پی تحلیل ساختاری روایت برآمدند؛ از آن جمله تقسیم روایت به پاره ها، بخش پاره ها و کنش های تشکیل دهنده آن است. از مهم ترین و شناخته شده ترین روش های تربیتی که در اکثر جوامع کاربرد دارد و در قرآن کریم نیز مورد تاکید قرار گرفته است، روش الگوگیری از پیامبران و رهبران الهی، به عنوان بهترین نمونه ها و سرمشق ها برای بشر، می باشد. در این پژوهش به بررسی و تحلیل داستان حضرت مریم(س) در قرآن پرداخته می شود و پس از نشان دادن کنش های این روایت، ساختار کلی داستان، ارتباط پیرنگ و درون مایه با ساختار و شخصیت ها و نوع کنش آنها بررسی می گردد. در پایان نیز نتایج به صورت جدول ها و نمودارهایی که حاصل این پژوهش است، نشان داده می شود.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، روایت مریم مقدس، تحلیل ادبی، ساختار داستانی، اجزاء
  • سید ابوالقاسم نقیبی* صفحه 46
    خلقت احسن، اختیار، علم، عقل، فطرت، غایت بودن انسان برای آفریده ها، خلافت از جمله مفاهیم فراحقوقی هستند که ما را به شناسایی انسان به عنوان تجلی بخش همه صفات و اسماء الهی رهنمون می شوند و از عناصر و مولفه های کرامت آدمی به شمار می آیند. ریشه اصلی طرح مساله کرامت انسان در تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام را در خود قرآن کریم باید جستجو کرد؛ زیرا قرآن کریم بذر اصل کرامت انسان را در گزاره «و لقد کرمنا بنی آدم...» کاشت. تعلیمات اخلاقی اسلام سرشار از آموزه هایی است که با امعان نظر در آنها می توان به اصل کرامت به عنوان زیربنای قواعد اخلاقی اسلام دست یافت. آموزه هایی که بر خودشناسی، خودسازی، پاکیزگی و طهارت روح و رفتار تاکید دارد و متضمن بایدها و نبایدهایی است که التزام به آنها به پاسداشت کرامت انسانی در هر فرد می انجامد. برخی دیدگاه ها و سیره عملی معصومین، علیهم السلام، بر شناسایی کرامت انسان، بما هو انسان دلالت دارد. اطلاق روایات متضمن حسن خلق نسبت به همه آدمیان، مدارا با مردم، محبت و دوستی با آنها حاکی از کرامت ذاتی انسان است. علاوه بر آموزه های اخلاقی، بسیاری از آموزه های حقوقی اسلام نیز بر رعایت حقوق دیگران در مناسبات اجتماعی برای اکرام و تکریم آنها دلالت دارند. لذا کرامت انسان را می توان از مقاصد شریعت به شمار آورد.
    کلیدواژگان: قرآن، سنت، انسان، کرامت، حقوق انسانی
  • داوود معماری*، مژگان آقایی صفحه 62
    سرگذشت قارون1به عنوان مظهر ثروت آمیخته با کبر و غرور و طغیان در سه سوره از قرآن مطرح شده است که عبارت هستند از: سوره های قصص، عنکبوت و غافر. در هر یک از سوره های عنکبوت و غافر فقط یک آیه، اما در سوره قصص ضمن هفت آیه، غرور و سرمستی قارون از ثروتی بی حد، و در پی آن فراموشی خداوند و نیکی به دیگران و در نهایت، هلاکت وی را به تصویر می کشد. به فرموده قرآن، قارون از قوم موسی (ع) است و بر آنها ستم می کند. ثروت بسیاری داشت و کسب آن را تنها نتیجه کاردانی خود می داند. قوم او را خیرخواهانه نصیحت می کنند و خداوند هم به قارون صفتان یادآوری می کند که کسانی که از او نیرومندتر و مال اندوزتر بودند، به هلاکت رسیده اند، اما باز هم او از بذل مال خود سر باز زده، نمایش ثروت به راه می اندازد و دنیاطلبان آرزو می کنندکه مانند او باشند. آنگاه عذاب خداوند نازل شده، او و خانه اش را به کام زمین فرو می برد. علاوه بر قرآن، کتاب مقدس نیز ماجرای قارون را در اصحاح 16 از سفر اعداد با نام عبری «قورح بن یصهار بن قهات بن لاوی» این چنین ذکر نموده است: قورح پسر عموی موسی است که به دلیل حسادت به موسی و هارون همراه داتان و ابیرام و اون، 250 نفر از سران بنی اسرائیل را با خود همراه کرده، در برابر موسی دست به شورش می زنند، آنگاه زمین دهان باز کرده، قورح و داتان و ابیرام را می بلعد. سپس آتشی از جانب پروردگار آمد و بقیه یاران او را می سوزاند. در این پژوهش سعی شده مقایسه ای بین این متون صورت گیرد، چرا که امروزه عرضه این گونه مباحث برای رسیدن به همدلی پیروان ادیان الهی و پرهیز از اختلافات یک نیاز ضروری است.
    کلیدواژگان: قرآن، کتاب مقدس، قارون، بررسی تطبیقی
  • کریم علی محمدی* صفحه 80
    با توجه به آثار علامه قاضی روشن می شود که ایشان تفسیر قرآن را با روش «تفسیر قرآن به قرآن» انجام می دادند و در این روش فهم جمعی آیات قرآن و تبیین برخی آیات فرعی توسط آیات اصلی و محوری انجام می گیرد و این همان روشی است که رسول اکرم (ص) و امامان معصوم، علیهم السلام، به عنوان مبین قرآن اعمال می کردند و فقها و اصولیین در مباحث آیات الاحکام بر همین مبنا عمل می کنند. بر همین اساس، در تمسک به عام و مطلق از وجود مخصص و مقید، تفحص می کنند. علامه طباطبائی روش تفسیری و فقه الحدیثی خود را مدیون شاگردی مرحوم قاضی می داند و روش ایشان در«المیزان» بر اساس تفسیر قرآن به قرآن می باشد. با بررسی شرح دعای سمات و اشعار غدیریه مرحوم قاضی روشن می گردد که ایشان ادیبی متبحر و مفسر عقلی بودند که این مطلب از بیانات گوناگونش نیز آشکار می گردد.
    کلیدواژگان: قرآن، تفسیر، سیره معصومین، روش قرآن به قرآن، قاضی طباطبائی
  • فریده حسین ثابت* صفحه 95
    انسان اگر صبور نباشد، نمی تواند در برابر حوادث و ناملایمات کوبنده زندگی دوام آورد و سلامت روانی خود را حفظ کند و چه بسا در معرض اختلالات روانی قرار می گیرد. «صبر» مقاومت در برابر ناملایمات و دشواری های روزگار و موانع درونی است. میزان «صبر» افراد در طی زندگی و در اثر حوادث مختلف می تواند کم یا زیاد شود. از این رو، آموزش «صبر» اهمیت پیدا می کند. در قرآن کریم نیز برای آموزش صبر از روش هایی چون دستور صریح، بیان فواید «صبر»، سفارش یکدیگر به «صبر» و ارائه الگو استفاده شده است. از دیدگاه روانشناسی می توان از روش هایی چون تقویت تفکیکی، تنش زدایی، خود آموزش دهی و سرمشق گیری و همانندسازی استفاده کرد. از جمله پیامدهای صبر دستیابی به حقیقت، افزایش قدرت مقابله با حوادث، ایجاد تعادل روانی، آسان شدن سختی ها و مهرورزی می باشد. سخت رویی از مفاهیم مشابه با «صبر» در روانشناسی است، اما در واقع، با آن متفاوت است. «صبر» از طریق توجه به تمام رویدادهای مثبت و منفی که در طی ناملایمات رخ می دهد، کاهش ادراک ناکارآمدی و غلبه بر موانع و به تبع آن، شکوفایی باعث کاهش اضطراب می شود. همچنین «صبر» از طریق افزایش تلاش برای رفع موانع، مواجهه با تقویت کننده های مثبت را زیاد می کند و از طریق کاهش و تغییر ارزیابی منفی نسبت به جهان، کاهش درماندگی و افزایش مهرورزی باعث کاهش افسردگی می شود. «صبر» می تواند مهروزی بین انسانها را تقویت کند و آنان را از خودخواهی به سمت دگرخواهی سوق دهد. «صبر» از طریق افزایش مهرورزی و یادآوری نعمت های پروردگار در زمان سختی منجر به افزایش شادکامی می شود.
    کلیدواژگان: قرآن کریم، صبر، سلامت روانی، روانشناسی دین، سخت رویی، آموزش
  • جمال فرزندوحی*، مینا یعقوبی صفحه 114
    کتاب «الکافی» اثر ثقه الاسلام کلینی را به واسطه برخی امتیازات از جمله جامعیت کتاب، جایگاه علمی مولف، نزدیکی به زمان ائمه(ع)، دسترسی به اصول اربعمائه، نحوه تبویب، استحکام اسناد و... از برترین نگاشته های حدیث شیعه می دانند. این پژوهش در صدد است تا با رویکردی نو و از طریق مطالعه منابع «الکافی» و بررسی اصالت و اعتبار آنها، به میزان اعتبار«الکافی» دست یابد.بدین منظور، از شواهد تاریخی و دیدگاه های اندیشمندان در ارتباط با منابع در دسترس«الکافی» استفاده نموده است و به بررسی وثاقت و اعتبار آنها می پردازد. این منابعاصول اربعمائه،جوامع پیش از کافی و نیز کتاب هایی که راویان آنها تضعیف شده اند، کتبی که در وثاقت راویان آنها اختلاف نظر وجود دارد و کتبی را که معتبر می باشند، اما راویان آن تضعیف گشته اند، شامل می شود. در نهایت، این تحقیق نشان می دهد که شیخ کلینی از منابع معتبر و مورد اعتمادی برای تدوین کتاب «الکافی» بهره برده است و در نتیجه، این کتاب به لحاظ اعتبار علمی از جایگاه بالایی برخوردار خواهد بود.
    کلیدواژگان: الکافی، اعتبارسنجی، منابع، اصول اربعمائه، جوامع متقدم
|
  • Mansour Pahlavan*, Ibrahim Iqbal Page 9
    Undoubtedly, Imam Ali (AS) is the second greatest interpreter of the Holy Qur’an and its sciences after the Holy Prophet of Islam (SAW). Part of the Qur’anic sciences was presented to his followers in the form of quotations, narratives, and sermons. They were passed on to later generations in narrative and exegetical collections, including Nahj al-Balāghah. Although its compiler, Seyyed Razī, only collected some of Imam Ali’s sermons, letters, and pithy sayings, one would find traces of the Qur’anic sciences, their types, virtues of the Qur’an, Qur’anic teachings, its recitation rules, its interpretation and exegesis, morphology, and finally its freedom from distortion.
    Keywords: The Holy Quran, Nahj al Balāghah, exegesis, the Quranic sciences, hadīth
  • Hassan Majidi*, Elaheh Veisi, Lila Akbarzadeh Page 29
    Narratology or narrative theory as the systematic study of narrative entered the realm of structuralism since about 1960. Theoreticians have since attempted to analyze the structure of the narrative using various methods such as dividing narrative into its segments. The Holy Qur’an urges the mankind to follow the example of prophets and divine leaders.This article seeks to analyze the Qur’anic account of Mary’s narrative in order to show its actions, general structure, and the relationship between its plot, theme, structure, characters, and their actions. The results are presented in the form of tables and graphs.
    Keywords: The Holy Quran, narrative, Mary's narrative, literary analysis, narrative structure, elements
  • Abolghasem Naghibi* Page 46
    Perfect creation, will power, knowledge, wisdom, natural inclination towards God, and caliphdom all are extralegal concepts which constitute the elements of human dignity. Human dignity was first introduced into the Islamic moral and legal teachings through the Holy Qur’an as it says, “And surely We have honored the children of Adam….” The study of Islamic moral teachings reveals that human dignity constitutes their foundation. Teachings underlining self-knowledge, self-improvement, and spiritual purification all lead to human dignity. The teachings and practice of the Fourteen Infallibles (AS) demonstrated their concern for human dignity. Their good behavior and love towards people showed their recognition of human dignity. Moreover, most legal teachings of Islam are based on the recognition of human rights. In sum, maintenance of human dignity is one of the objectives pursued by Islam
    Keywords: The Holy Quran, sunnah, human dignity, mankind
  • Davoud Memari*, Mojgan Aqai Page 62
    As the symbol of wealth, arrogance, and rebellion, Qārūn has been referred to in three chapters of the Holy Qura’n: Sūrah al-Qasas (The Stories), Sūrah al-Ankabūt (The Spider), and Sūrah al-Ghāfir (The Forgiver). In Sūrah al-Ankabūt and Sūrah al-Ghāfir, just a single verse is dedicated to Qārūn’s story while seven verses of Sūrah al-Qasas recite his unlimited wealth, arrogance, and eventual death. According to the Qur’an, Qārūn was of Moses’s people, but he behaved arrogantly towards them. He was very wealthy and believed his wealth was just the result of his competency and merit. His people benevolently advised him, and also God reminded him, and all those who were like Qārūn, that men who were stronger than him in might and greater in the amount of the riches were all destructed. Yet, he again rejected to donate his wealth and began to show off while the worldly-minded wished they had been in his place. Then, God’s torment descended, and Qārūn and his house were devoured by the earth. The Bible, like the Qur’an, describes his fate in chpater 16 of the Book of Numbers under the Hebrew name of “Korah bin Izhar bin Kohath bin Levi”: Korah was a cousin to Moses, but he was jealous of Moses and Aaron and rebelled against Moses in collaboration with Dathan, Abiram, On, and 250 princes of Bani Israel. After that earth opened mouth and devoured Korah, Dathan, and Abiram. Afterwards, a fire came from God and burnt his remaining companions. In this study, the two texts are compared and contrasted to pave the ground for greater understanding and empathy between the followers of the two holy religions.
    Keywords: The Holy Quran, The Bible, Qārūn, comparative analysis
  • Karim Ali Muhammadi* Page 80
    A close look at Allameh Qāzī’s works reveals the fact that he interpreted the Holy Qur’an using the Qur’an-based exegesis, that is, a technique of exegesis in which minor verses are interpreted through major ones. This was the standard technique practiced by the Holy Prophet of Islam (SAW) and the infallible imams (AS) as well as Islamic jurisprudents in their interpretations of āyāt al-ahkām (legislative verses) of the Holy Qur’an. Allameh Tabataba’i owed his technique for the exegesis of the Qur’an and hadīth to Allameh Qāzī and based his Tafsīr al-Mīzān on the Qur’an-based exegesis. The study of Allameh Qāzī’s interpretation of Samāt prayer and Ghadīriyah book of poetry suggests that he was a great man of letters and religious interpreter.
    Keywords: The Holy Quran, exegesis, teachings, practice of the Fourteen Infallibles (AS), the Quran, based exegesis, Allameh Qāzī
  • Farideh Hussein Sabet* Page 95
    Extremely vulnerable to the hardships of life, an impatient man would fail to maintain his mental health and fall victim to mental disorders. Patience is defined as resistance against difficulties and hardships of life as well as internal obstacles. Its degree fluctuates over time. Therefore, the teaching of patience gains great importance. The Holy Qur’an uses a number of methods to teach patience: It directly urges the believers to exercise patience and advise each other to do so, it states its advantages, or provides the believers with some examples. Likewise, psychology suggests differential reinforcement, relaxation, self-instruction, modeling, and identification as patience-teaching methods. Patience helps one to achieve the truth, grow in resistance against hardships, maintain mental balance, and love the others. Hardiness is a similar concept. However, patience directs one’s attention to all positive and negative consequences of the hardships of life and reduces his sense of impotence and stress. It also encourages him to devote more effort to overcoming the obstacles and, thus, reduces his pessimism towards the world and increases his love towards the others. Patience is, then, an effective method to come over depression. Moreover, it reminds him of the bounties of God to make him feel happier.
    Keywords: The Holy Quran, patience, mental health, psychology of religion, hardiness, teaching
  • Jamal Farzand Vahy*, Mina Yaqoubi Page 114
    Penned by Muhammad Ya’qoub Kulainī, al-Kāfī holds an important position among the Shia hadīth collections due not only to its comprehensiveness, chapter design, and reliable references but also to his living in an era close to that of Shia imams (AS), high scientific status, and access to four hundred principles of Shia hadīth collection. The present study seeks to verify the authenticity of al-Kāfī through the examination of its references. For this purpose, historical evidences and the viewpoints held by Muslim scholars on its references were studied. They included the four hundred principles of Shia hadīth collection, earlier hadīth collections as well as those collections whose compilers have been disqualified, those collections whose compilers’ trustworthiness have been disputed, and those reliable collections whose compilers have been disqualified. The results suggested that Kulainī has tapped reliable resources to compile al-Kāfī as a highly trustworthy collection of hadīth.
    Keywords: al, Kāfī authentication, references, four hundred principles of Shia hadīth collection, earlier hadīth collections