فهرست مطالب

مجله پژوهش های کاربردی روانشناختی
سال چهارم شماره 2 (تابستان 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/06/12
  • تعداد عناوین: 8
|
  • طراحی برنامه تعاملی روانی- اجتماعی باورها و رفتارهای دینی دانشجویان بر اساس رویکرد شناختی- رفتاری
    صفحات 1-19
    هدف از طراحی مدل شناختی- رفتاری دینداری، علاوه بر ساخت و هنجاریابی مقیاس سنجش دینداری، راهنمایی برای برنامه ریزی در جهت بهبود مولفه های دینداری است. هدف مقاله حاضر، تبیین عوامل روانی- اجتماعی مرتبط با اعتلای باورها و رفتارهای دینی در محیط های دانشجویی است. ورود به دانشگاه و کسب آزادی و کنترل بیشتر برای دانشجو، هنجارهای همسالان و دوستان، حضور در مکان های دینی در قالب دوستی، باورهای غلط، ابهام در فرهنگ دینی و هنجاری دانشگاه از یک سو، و رابطه دلبستگی ایمن با خدا از سوی دیگر، به عنوان عوامل موثر بر دینداری بررسی و تبیین شده است. این مدل اساس تهیه بسته آموزشی جامع اعتلای باورها و رفتارهای دینی دانشجویان با هفت محور اساسی مهارت های زندگی سالم، دلبستگی ایمن، کیفیت معنوی و رفتار اخلاقی، پاسخگویی به شبهات، هوش معنوی، کاربرد فیلم و طبیعت گردی و اصلاح باورهای غلط دینی قرار گرفت.
    کلیدواژگان: نگرش دینی دینداری، برنامه های فرهنگی دانشجویی، مدل شناختی، رفتاری
  • ملاحظات زمینه ای برای اثربخشی مداخلات تربیتی در اعتلا و تعمیق دینداری
    صفحات 21-39
    مدعای اصلی مقاله حاضر این است که مداخلات تربیتی به منظور ارتقای دینداری، بدون ملاحظه زمینه های «ساختاری» و «انگاره ای» و همراه و هم سو ساختن آنها با «آموزه های دینی»، چندان موثر نیست. این مدعا در گام نخست بر پیش فرض هایی تکیه دارد که از جای دیگری اخذ شده اند و مجال بحث و تفصیل آنها در اینجا نبود و در گام دوم بر تبیینی استوار شده است که از عوامل موثر بر دینداری وجود دارد. مقاله تماما بر مدل تبیینی دینداری، متمرکز است و آن را در قالب های مختلف، عرضه و مقایسه می نماید تا نشان دهد که:1. وضع دینی افراد، تحت تاثیر توامان عوامل «زمینه ای» و «مداخله ای» است؛ 2. مداخلات تربیتی، راهبرد و مسیرهای متفاوتی دارد که تابع شرایط و مشخصات دینداران است؛ 3. همچنین تابع آن است که کدامیک از «نوع» یا «میزان» دینداری، هدف مداخله باشند.
    کلیدواژگان: دینداری، نوع دینداری، میزان دینداری، مداخلات تربیتی، انگاره غالب
  • آموزش عالی و تربیت دینی
    صفحات 41-68
    تربیت دینی در دانشگاه محتاج تحلیل دقیق ابعاد آن است تا از بدفهمی ها پیشگیری شود. برای انجام این تحلیل، سه مفهوم اساسی دانشگاه، دین، و تربیت همچون سه راس یک مثلث در نظر گرفته شده و در نتیجه، تحلیل در سه ضلع دانشگاه- دین، دانشگاه- تربیت و دین- تربیت و سه رابطه حاصل از آنها صورت پذیرفته است. در هر یک از سه ضلع، نقطه بهینه، اختلال در رابطه مورد نظر، و راه برون رفت مورد بحث قرار گرفته است. در ضلع دانشگاه- دین، نقطه بهینه، مواجهه عقلانی با دین، اختلال به عنوان غلبه مناسک، و راه برون رفت، تفکیک دین از دینداران است. در ضلع دانشگاه- تربیت، نقطه بهینه، تعامل تام استاد و دانشجو، اختلال به عنوان مهندسی رفتار، و راه برون رفت، بازاندیشی اساسی در مفهوم تربیت بر حسب تعامل پیشنهاد شده است. سرانجام، در ضلع تربیت- دین، نقطه بهینه، تحول ایمانی، اختلال به عنوان غلبه ظاهرگرایی، و راه برون رفت نشان دادن خردمندی ها و زیبایی های ایمان در نظر گرفته شده است.
    کلیدواژگان: آموزش عالی، تربیت دینی، عقل، ایمان، اسلام، تعامل
  • ارزیابی نقش سبک های فرزندپروری ادراک شده فرزندان و رضایت زناشویی والدین در پیش بینی معنویت در فرزندان
    صفحات 69-80
    پژوهش حاضر با هدف ارزیابی نقش سبک های فرزندپروری ادراک شده فرزندان و رضایت زناشویی والدین در تبیین معنویت برای فرزندان انجام شد.نمونه پژوهش شامل 200 نفر از دانشجویان دختر و پسر مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه تهران و والدین آنها بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها به کمک پرسشنامه های مقیاس رضایت زناشویی (DAS)، مقیاس ادراک شیوه فرزندپروری والدین و زیرمقیاس معنویت از پرسشنامه بهزیستی درونی گردآوری، و با استفاده از روش های آمار توصیفی و تحلیل رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادکه سه متغیر توافق زوجی والدین، ابراز محبت زوجی والدین و مهرورزی مادر، در مجموع پیش بینی کننده ی معنویت در فرزندان هستند. به نظر می رسد مناسبات سالم بین والدین و به تبع آن سبک های فرزندپروری همراه با محبت بیشتر نقشی تعیین کننده در شکل گیری معنویت در فرزندان دارند.
    کلیدواژگان: رضایت زناشویی، سبک های فرزندپروری ادراک شده، معنویت
  • آسیب شناسی تربیت دینی از چهار منظر
    صفحات 81-98
    آسیب شناسی تعلیم و تربیت دینی از چند منظر قابل بررسی و تحلیل است. نخست، این که آیا توفیق تعلیم و تربیت دینی در مکتب انبیا، با این که آنان انسان های صالح و الگو و اسوه بودند، حداقلی است یا حداکثری؟، دوم، دین و پیامبرآورش به دلایل اعتقادی مصون از خطا و آسیب اند، اما وقتی دین در بستر تاریخ جریان پیدا می کند گرفتار آسیب هایی می شود. سوم، جامعه در حال گذار از سنت به مدرنیته طبیعتا با سلسله ای از مسائل و چالش ها مواجه می شود که از قضا، بحث برانگیزترین آن ها در حوزه اعتقادات و تعلیم و تربیت دینی است. نظام آموزشی ما در حوزه سنت و مدرنیته دچار سلسله ای از چالش ها و تعارض های درونی است. از سویی می خواهد متعلمان دانشمند، محقق، متفکر، پرسشگر، خلاق، و نقاد شوند، از دیگرسو، در امر تعلیم و تربیت دینی پیرو و تابع قرائت رسمی از دین باشند. چهارم، حکومت درصدد است که تعالیم دینی را به صورت حداکثری و آرمانی در جامعه اجرا کند. به این نگاه و نگرش حکومت تحلیل و نقدهایی وارد است.
    کلیدواژگان: آسیب شناسی، تعلیم و تربیت دینی، سنت و مدرنیته
  • بررسی دلایل افزایش یا کاهش میزان دینداری دانشجویان: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه خوارزمی
    صفحات 99-113
    هدف این پژوهش بررسی مساله افزایش، کاهش یا بدون تغییر ماندن دینداری جوانان بود که به شکل مدونی به آن در ایران پرداخته نشده است. روش بررسی، انتخاب 20% (1400 نفر) از نمونه در دسترس دانشجویان دختر و پسر دانشگاه خوارزمی به شکل تصادفی بود. پرسشنامه پژوهش محقق ساخته و حاوی یک سوال بسته، و یک سوال باز پاسخ بود. سوال های اخیر به بررسی بدون تغییر ماندن، کاهش و یا افزایش دینداری دانشجویان طی سه سال گذشته و دلایل آن می پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که 4/32% از دانشجویان از افزایش دینداری، 5/37% از بدون تغییر ماندن دینداری و 1/30% از کاهش دینداری خود یاد کرده بودند. دلایل مطرح شده از سوی دانشجویان در افزایش یا بدون تغییر ماندن دینداری، درون سو و برون سو بود، در حالی که این دلایل در کاهش دینداری، بیشتر دلایل درون سو مطرح شد. مقایسه دینداری در دختران و پسران دانشجو، حکایت از بالاتر بودن دینداری دختران داشته و با افزایش مقطع تحصیل دانشجویان، کاهش دینداری در آنان فزونی می گرفت.
    کلیدواژگان: دینداری، دانشجو، دختر، پسر، درون سو، برون سو
  • بررسی عوامل تربیتی و روانشناختی موثر بر دینداری دانشجویان: برداشتی از احادیث
    صفحات 115-132
    موضوع دینداری در جامعه امروز ایران، از دغدغه های مهم فرهنگی است که توجه نه تنها مسئولین، بلکه فرهیختگان بسیاری را، به خصوص در جامعه دانشگاهی به خود جلب کرده است. هدف مقاله حاضر، بررسی عوامل تربیتی و روانشناختی زمینه ساز و موثر در به سازی و درونسازی دینداری در دانشجویان از منظر احادیث است که از معصومین علیهم السلام به ما رسیده است. به طور کلی در این پژوهش، روش اجتهادی (توصیفی تحلیلی) مورد استفاده قرار گرفته، و با مراجعه به کتب حدیثی، عوامل دینداری موثر بر جوانان، مطالعه و بررسی می شود. برخی از عوامل تربیتی و روانشناختی موثر بر دینداری که در احادیث دینی بر آنها تاکید شده است، عبارتند از: تغییر عوامل آسیب زا، فراهم سازی تجربه عملی دینداری، فراهم سازی زمینه های رشد شخصیتی، فرهنگ سازی، تهیه بسته های فرهنگی آموزشی برای دانشجویان و خانواده های آنان و عوامل محیطی اجتماعیا ز جمله فراهم سازی زمینه ازدواج دانشجویان. در پایان با تبیین دیدگاه درون دینی قرآن و احادیث معصومان (ع) و همچنین دیدگاه برون دینی دانشمندان اسلامی، دیدگاه جامع گرایانه اسلام مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: عوامل تربیتی و روانشناختی دینداری، عوامل آسیب زا، تجربه عملی دینداری، شکوفائی فطرت
  • مبانی روانشناختی و تربیتی پرورش باورها و پدیدآیی رفتارهای مذهبی
    صفحات 133-143
    با یک نگاه ژرف به نیکی در می یابیم که همه ارزش های الهی و بایدها و نبایدهای دینی بر فطرت، عقلانیت و معنویت استوار است. از منظر دیگر، همه هدف ها و جهت های آموزه ها و فریضه های دینی بر تعالی و شکوفایی وجود انسان استوار است. گرایش انسان به پرستش خالق هستی پاسخی است به یک نیاز فطری و طبیعی. «کنجکاوی» در پدید ه های هستی به مثابه خمیرمایه جستارگری و حقیقت جویی، طراوت بخش نیاز فطری انسان به تحیر و پرستش است. در یک فرایند خوشایند طبیعی چرخه نیکو و حلقه های زیبای زنجیره تحول و شکوفایی وجود و پرستش خالق شگفتی ها را مشاهده می نمائیم.با کنجکاوی در پدیده های هستی و تفکر در فلسفه و راز و رمز آفرینش، تحیر در شگفتی ها و تامل عمیق در خویشتن خویش، با احساس کوچکی، خضوع و خشوع، و با کمال تواضع گل واژه های سپاس و ستایش را زمزمه کرده و تسبیح ذات حق گفته می شود، و نماز تسبیح اکبر است. رفتارهای متعالی دینی در بستری از باورهای دینی پدیدار می گردد و باورهای معقول دینی در سایه آمیزه ای از شناخت مطلوب دینی و احساس و تعلق خوشایند دینی تکوین می یابد. هر قدر کودکان، نوجوانان و جوانان در فضایی آکنده از عطوفت و محبت با آموزه های دینی آشنا شده و با افراد متدینی که شخصیت آنان آمیزه ای است از عطوفت و محبت، منطق و استواری، محشور شوند احساس و گرایش آنان به تعلقات دینی بیشتر می شود.
    کلیدواژگان: کنجکاوی، شناخت مذهبی، احساس مذهبی، باورهای دینی، رفتارهای دینی
|
  • Designing interactive psycho-social program for improvement of religious beliefs and behaviors of university students based on cognitive-behavioral approach
    Pages 1-19
    The aim of developing a cognitive-behavioral model of religiosity is to construct and standardize of the measurement scale of religiosity, and further, to guide the planning for improvement of religiosity factors.The objective of this article is to explain psycho-social factors associated with the improvement of religious beliefs and behaviors of university students. Start of university life and having more freedom and control over their own time, the norms of friends and peer groups presence at sacred places along with friends, wrong beliefs, ambiguity and doubtfulness, and university religious culture and norms on the one hand, and secured attachment to God on the other hand, had been examined and discussed as effective factors. Lastly, on the basis of this model a package for improvement of students’ religious beliefs and behaviors has been developed, which covers seven fundamental dimensions of a safe life skills, secured attachement, spiritual quality and moral behavior, responsing questions, spiritual intelligence, using films and sight seeing and correcting wrong religious beliefs.
    Keywords: cognitive, behavioral model, religiosity, religious improvements, religiosity factors
  • The implications of contextual an training interventions in assessing the role of religiosity
    Pages 21-39
    The paper argues that educational interventions with a focus on religiosity may fail without considering the role of contextual and situational factors. The paper explores the religiosity in terms of its application in a wide variety of contexts. The paper tend to explore how the religious status of people is embedded within their situational factors while discussing the implications of contextual components in this connection
    Keywords: religiosity, educational interventions, religiosity assessment, type of religiosity, hegemonic paradigm
  • Higher Education and Religious Education
    Pages 41-68
    Religious education in higher institutions needs a precise analysis of its dimensions in order to avoid misconceptions. In order to do this analysis, three concepts of university, religion, and education are considered as the three vertices of a triangle and, as a result, the analysis is accomplished in three edges of university-religion, university-education, and religion-education and the three resultant relations. In each of the three edges, the optimum point, the disturbance in the relation concerned, and the way out of the disturbance are discussed. In the university-religion edge, the optimum point is rational encounter with religion, the disturbance is the dominance of rituals, and the way out is to distinguish religion from its followers. In the university-education edge, the optimum point is the full interaction between teacher-student, the disturbance is behavior engineering, and the way out is the basic reconceptualization about education in terms of interaction. Finally, in the religion-education edge, the optimum point is the inner development regarding the faith, the disturbance is the dominance of religion’s superficial understanding, and the way out is to show the reasonability and beauty of religion.
    Keywords: Higher education, religious education, wisdom, faith, Islam, interaction
  • Evaluating the children's perceived parenting style and marital satisfaction in predicting spirituality among children
    Pages 69-80
    The present study was conducted to examine the implications of parenting styles and parental marital satisfaction in elaborating spirituality for children. This correlation study was conducted for 200 male and female undergraduate and graduate students from the University of Tehran and their parents. Participants were selected based on a convenient sampling method. Relevant data were collected using dyadic Adjustment Scale (DAS), Perception of Parenting Styles (POPS) and Spirituality Questionnaires Subscale of Subjective Well-being Questionnaire. The data was analyzed based on descriptive statistics and regression analysis. The findings indicated that three variables of parents’ dyadic consensus, parents’ expression of affection and mothers’ nurturing and supportive behavior may predict spirituality in children. Healthy relationships between parents and parenting styles with warmth, empathy and affection have significant implications for shaping spirituality among children.
    Keywords: marital satisfaction, Perceived parenting styles, Spirituality
  • Vulnerabilities of religious education from four aspects
    Pages 81-98
    Vulnerabilities of religious education can be studies from different aspects. First of all this question is crucial that education in Islamic school is based on the minimum or maximum standards. The second assumption is that prophets are perfect human beings and their wisdom is flawless. However, in the stream of history religious practice has been exposed to distortion and biases.. The third assumption in that society is a dynamic status: it passes from traditional approach to modern stages. This transitional status brings some challenges to educational decisions. Our educational system in transitional status brings some challenges to educational decisions, our educational system in Iran face up with some inherent contradictions. On the one hand, students are expected to be critical thinkers, on the other hand educators expect people to practically abide by religion in an unquestionable manner. This kind of attitude has some internal inconsistencies.
    Keywords: vulnerability, religious education, tradition, modernity
  • An exploratory study of the underlying causes of increasing or decreasing religiosity among students: A case study of Kharazmi University students
    Pages 99-113
  • Investigating educational and psychological factors affecting college student's religiousness: An analysis of Hadith
    Pages 115-132
  • Psychological principles of fostering religious attitudes and behaviors
    Pages 133-143