فهرست مطالب

نشریه سیاست دفاعی
پیاپی 86 (بهار 1393)

  • تاریخ انتشار: 1393/03/09
  • تعداد عناوین: 8
|
  • سخن سردبیر
    صفحه 1
    خاورمیانه کانون اصلی اهداف راهبردی ایران است. مخاصمه جمهوری اسلامی با آمریکا و رژیم صهیونیستی و رقابت کنونی آن با همسایه ها (به ویژه عربستان سعودی و ترکیه)، باعث اهمیت بیش از پیش این منطقه برای تقویت نفوذ و بازدارندگی علیه دشمنان تبدیل شده است. حمایت از شرکای منطقه ای برای کسب مزیت راهبردی نسبت به رقبا و برقراری روابط اقتصادی با همسایگان از جمله اقداماتی است که در راستای این اهداف به خدمت گرفته شده اند، اقداماتی که هرچند با موفقیت های همراه بوده، اما سوء استفاده برخی قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای از موج بیداری اسلامی در منطقه ما را به سازمندی مداوم با این محیط ناپایدار راهبردی وادار می سازد.
  • محمود واثق، سید عباس احمدی صفحه 9
    یک فضا و گستره ی جغرافیایی را که مشتمل بر حداکثر میزان تشابه، تجانس و یکپارچگی از نظر عوامل و پدیده های طبیعی یا انسانی باشد، «منطقه ی جغرافیایی» می گویند. مفهوم منطقه در جغرافیای سیاسی دارای اهمیت فراوان بوده و به مجموعه ای از کشورها که دارای بیش ترین عوامل مشابه و پیونددهنده ی طبیعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی باشند، گفته می شود؛ به گونه ای که این عوامل پیونددهنده بتوانند آن منطقه را از سایر محیط ها و مناطق متمایز نمایند. در مقاله ی حاضر ضمن ملاحظه ی ویژگی های جغرافیایی مفهوم «ام القری» که مفهومی قرآنی و اسلامی به شمار می رود، تلاش شده است تا این مفهوم بر معنای منطقه و نظام منطقه ای در جغرافیای سیاسی تطبیق داده شده و به منزله ی یک چارچوب منطقه گرایی و نظام منطقه ای با شاخصه های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی قلمداد گردد.
    بنابراین، روش تحقیق در این مقاله، توصیفی و تحلیل از نوع کیفی بوده و به شیوه ی مطالعه ی کتابخانه ای از کتب، نشریات و مقالات تخصصی استفاده شده است. سوال تحقیق عبارت است از این که «آیا می توان ام القری را به عنوان الگو و مبنای منطقه گرایی قلمداد کرد؟» و فرضیه ی تحقیق نیز با عنایت به ویژگی های جغرافیایی، ام القرای اسلامی می تواند به مثابه یک نظام و مبنای همگرایی منطقه ای به شمار آید.
    کلیدواژگان: منطقه، نظام منطقه ای، منطقه گرایی، جغرافیای سیاسی، ام القری
  • محمد ابوالفتحی، سعید پیرمحمدی صفحه 29
    قدرت نرم به عنوان یکی از شاخص های قدرت انقلاب اسلامی ایران از بعد نظری و عملی تاثیرات قابل توجهی را بر تحولات سیاسی منطقه ای و بین المللی بر جای گذاشته است. نشانه های این تاثیرگذاری را می توان در ظهور و فعال شدن حرکت های اصول گرایی اسلامی، شکل گیری نهضت های آزادی بخش و روند تکوین، تداوم و گسترش تحولات بیداری اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا مورد ملاحظه قرار داد. در این ارتباط، مساله اصلی پژوهش حاضر در این پرسش تجلی یافته است که «مولفه های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران چه تاثیراتی در انقلاب های اجتماعی خاورمیانه و شمال آفریقا بر جای گذاشته است؟». در پاسخ به سوال اصلی، فرضیه ی مقاله این است که «با توجه به همپوشانی نشانه های قدرت نرم انقلاب اسلامی در محیط منطقه ای با ماهیت تحولات انقلابی خاورمیانه، الهام بخشی انقلاب اسلامی در این حوزه اجتناب ناپذیر می باشد.» مقاله ی حاضر توصیفی – تحلیلی بوده و اطلاعات آن نیز با روش کتابخانه ای و اسنادی گردآوری خواهند شد.
    کلیدواژگان: قدرت نرم، انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی، خاورمیانه
  • عادل جهانخواه، ذوالفقار دیده ورا صفحه 67
    آنچه به عنوان بیداری اسلامی یا بهار عربی وارد ادبیات مربوط به سیاست و حکومت در خاورمیانه شده و موجبات سرنگونی حکومت های اقتدارگرا و متحد غرب در تونس، مصر و لیبی را فراهم نموده است و پایه های رژیم های دیکتاتوری عربی را در سراسر جهان عرب سست کرده است، کم و بیش دارای نقاط اشتراکی هستند که ناشی از هویت اسلامی و عربی این کشورهاست، ولی عوامل متعدد داخلی و منافع بعضا متفاوت کشورهای منطقه و بازیگران بین المللی، شدت و ضعف و نوع این تحولات را در هر کشور دستخوش تغییراتی متفاوت با سایر کشورها کرده است. در این نوشتار، تلاش می گردد تا چگونگی شرایط بحرین نیز بررسی شود. بنابراین، سوال این مقاله عبارت است از این که «شرایط بحرین با توجه به دلایل بیداری اسلامی و سقوط حکام دیکتاتور در کشورهای عربی و در مقایسه با سایر کشورهای عرب در چه موقعیتی قرار دارد؟ این سوال مهم که آیا بیداری اسلامی در بحرین به سقوط می انجامد یا خیر؟» بر این اساس، فرضیه ی این مقاله عبارت است از این که «در میان اعتراضات اکثریت شیعه ی بحرین به رژیم آل خلیفه در پی حوادث بیداری اسلامی، به دلیل بافت مذهبی متفاوت و متکثر و منافع کشورهایی چون آمریکا و عربستان شرایط متفاوتی را تجربه می کند. علی رغم سرکوب گسترده در بحرین، به نظر می رسد که حکومت آل خلیفه بازساز مشروعیت و وجهه ی از دست رفته، خود را در میان اکثریت معترض ملت بحرین مجددا احیا کند. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد.
    کلیدواژگان: بیداری اسلامی، دومینوی سقوط، سازه انگاری، خاورمیانه ی عربی، بحرین
  • رضا پارسای، مهدی مطهرنیا صفحه 107
    می توان ادعا کرد که محور ایران، سوریه و حزب الله تنها اتحادی است که در برابر منافع و اهداف آمریکا در خاورمیانه قد علم کرده است. حال با توجه به گستردگی و اهمیتی که ایالات متحده برای منافع خود در منطقه ی خاورمیانه تعریف کرده است، مقاله ی حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که محور ایران، سوریه و حزب الله تا چه میزان بر منافع آمریکا در خاورمیانه پس از 11 سپتامبر اثر گذاشته است. دستاورد پژوهش حاکی از این است که این محور به عنوان تنها مخالف جدی حضور آمریکا در منطقه با در پیش گرفتن سیاست ها و اقداماتی هم چون ضدیت با رژیم صهیونیستی، مخالفت با محافظه کاری عربی و شکل پوسیدهی حکومت داری آن، مخالفت با حضور آمریکا در منطقه، اعتقاد به ابزار نفت برای فشار بر غرب، حمایت از آرمان فلسطین، پذیرش نقش فراموش شده ی مردم در تعیین سرنوشت خود، قدرت گرفتن اقلیت های شیعه در دموکراسی های جایگزین و احیای تفکرات دینرمحور و رشد حرکت های اسلام گرایانه در قالب ترویج بیداری اسلامی در سطح افکار عمومی مردم منطقه در افزایش هزینه ها و کاهش منافع آمریکا در منطقه تاثیر بسزایی داشته است.
    کلیدواژگان: آمریکا، خاورمیانه، هلال شیعی، طرح خاورمیانه ی بزرگ و ژئوپلیتیک شیعه
  • سید ابراهیم قلی زاده، محمدرضا کفاش صفحه 139
    ضمن آن که فرصت های قابل توجهی برای عمق بخشی مطلوب جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان وجود دارد، چالش های عمده ای نیز در مسیر آن قرار دارد. هدف این مقاله بررسی این فرصت ها و چالش ها در جمهوری آذربایجان پس از استقلال در سال 1991 می باشد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی – تحلیلی است و سعی می شود به این سوال اساسی که چه فرصت هایی برای عمق بخشی مطلوب جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان وجود دارد و کدام چالش ها در عمق بخشی مطلوب جمهوری اسلامی ایران در این جمهوری تاثیرگذار می باشند؟ پاسخ مناسب ارائه گردد. نتایج این تحقیق نشان می دهد، جمهوری اسلامی ایران از فرصت های عمده ای برای عمق بخشی در آذربایجان برخوردار است. با این حال، در مقام عمل، نتوانسته است از این فرصت ها به نحو شایسته ای استفاده کرده و به عمق بخشی مطلوب خود دست یابد. چالش های محیط داخلی آذربایجان از قبیل نوع حاکمیت سیاسی، برداشت های ذهنی و ایدئولوژی سیاسی و حضور روزافزون بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای در جمهوری آذربایجان، از موانع اساسی عمق بخشی جمهوری اسلامی ایران به حساب می آیند.
    کلیدواژگان: فرصت ها، چالش ها، عمق بخشی، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری آذربایجان
  • حبیب الله حلیمی جلودار، عزت الله پاتیار صفحه 173
    دفاع و حفظ امنیت، در زمره ی نخستین وظایف حکومت قلمداد می شود. دولت ها برای انجام این وظیفه ی خطیر از شیوه های گوناگونی در تامین و آموزش نیروی انسانی استفاده می کنند که خدمت سربازی، رویه ای مرسوم با سابقه ای دیرینه در این جهت است. با وجود این، تاریخچه ی خدمت سربازی در اسلام، یکی از موضوعاتی است که هنوز به آن پاسخ روشنی داده نشده است. این که نظر اهل بیت(ع) درباره ی خدمت سربازی به شکلی که هم اکنون در کشور ما اجرا می شود، چه بوده است؟ و آیا چنین چیزی اساسا «مقدس» هست یا خیر؟ همواره بی پاسخ مانده و یا با پاسخ های کلی و مبهم مواجه شده است. بنابراین، این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته؛ در پی تبیین این مساله بر اساس آیات قرآن و هم چنین گفتار حضرت علی(ع) در نهج البلاغه می باشد. از دیدگاه حضرت علی(ع)، لشکریان و سربازان، دژهای محکم ملت و راه های تحقق امنیت هستند و ملت جز با تکیه بر آنها نمی تواند بر پای خود بایستد. حقیقت نیروهای مسلح در کلام حضرت علی(ع) به عنوان اولین و اساسی ترین عامل ایجاد و بسط امنیت تجلی یافته است.از این رو، آن بزرگوار، شرایط و ویژگی هایی برای لشکریان و سربازان بیان می دارند که موضوع بحث مقاله ی پیش رو را تشکیل می دهد.
    کلیدواژگان: خدمت سربازی، قرآن کریم، سربازی حرفه ای، نهج البلاغه
  • طهمورث غلامی، نجمیه پوراسمعیلی صفحه 201
    انقلاب اسلامی ایران به دلیل طرح ایده های نو، توانست به شکل قابل ملاحظه ای محیط بیرونی خود را متاثر کند. واکنش های منفی و مخرب محیط منطقه ای و بین المللی به انقلاب اسلامی ایران به بهترین شکل فراملی بودن آن را نشان داد. بارزترین شکل واکنش محیط بیرونی به انقلاب اسلامی، حمله ی عراق به ایران در یک جنگ نیابتی به نیابت از دول منطقه ای و فرا منطقه ای بود. بنابراین، نگارندگان برای روشن شدن این موضوع و ابعاد آن، با سوال «چرا حمله ی عراق به ایران آغاز و با حمایت دولت های منطقه ای و فرامنطقه ای و سکوت و منفعل بودن مجامع بین المللی همراه شد؟ به عبارت دیگر، چه عاملی تجاوز عراق به ایران، ائتلاف نانوشته ی دولت های منطقه ای و فرامنطقه ای را در حمایت از عراق توجیه می کند؟» و فرضیه ی «انقلاب اسلامی ایران به دلیل این که در بافت خود حامل ایده ی بسیار قدرتمند اسلام سیاسی بود و جامعه ی عراق به طور خاص و منطقه به طور عام در مقابل ایده ی اسلام سیاسی آسیب پذیر بود و زمینه ی پذیرش آن توسط جوامع مسلمان وجود داشت. بر این اساس، ایده ی اسلام سیاسی توانست توازن قدرت موجود میان ایران و عراق از یک سو و اشکال توزیع قدرت در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای را از سوی دیگر برهم بزند؛ بنابراین، با واکنش منفی محیط بیرونی به منظور حفظ توازن قدرت و وضع موجود در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای مواجه شد»؛ با بهره گیری تلفیقی از روش تاریخی و تحلیلی، آنها را مورد بررسی و آزمون قرار می دهند.
    کلیدواژگان: انقلاب اسلامی، اسلام سیاسی، ساختار قدرت، سطح منطقه ای، سطح بین المللی
|
  • Saeid Pirmohammadi, Mohammad Abolfathi Page 29
    Soft power as one the characteristics of the Islamic Revolution of Iran, theoretically and practically has had considerable impacts on both regional and Intl political developments. Signs of this impression, can be taken into account in the process of emergence and activation of Islamic fundamentalist movement, formation of liberation ones as well as developing, continue and promoting of Middle East and north African Islamic Awakening. The main idea of the present paper is: "what impacts has soft power of Islamic Revolution of Iran had on the revolutions of the Middle East and North Africa"?Responding to above question, hypothesis of this research is: 'Regarding the overlap of the Iranian revolution's soft power in the region with the nature of Middle East revolutionary developments, Islamic revolution's inspiration is inevitable ".This paper enjoys a descriptiveanalytic method and its data are gathered according to library research method.
    Keywords: Soft power, Islamic Revolution, Islamic Awakening, Middle East
  • Adal Jahankhah, Zolfaghar Didevara Page 67
    What has entered the literature related to policy and government in the Middle East under the title of Islamic Awakening or Arab Spring, and paved the way for the toppling of totalitarian governments united with the West in Tunisia, Egypt and Libya and shook the bases of Arabic dictatorships throughout the world, have more or less things in common which originate from the Islamic and Arabic identity in these countries. However, various internal factors and the often different interests of the regional countries and international actors have caused the weakness and strength as well as the type of these developments in each country to undergo changes that differ from those in other countries. This writing tries to address how circumstances are in Bahrain. Therefore the question posed by this article is that “how are the circumstances in Bahrain with regard to the causes of Islamic Awakening and the collapse of the dictatorial rulers in Arabic countries and in comparison with other Arab countries?” The crucial question is: Will to overthrow of the kingdom Islamic Awakening in Bahrain lead? Based on the above question, the main hypothesis of this paper is: Due to its different and multiple religious context and interests of countries like US and Saudi Arabia, Bahrain is experiencing quite different circumstances amongst its Shiite majority Protests to Al Khalifa regime during its Islamic Awakening? In spite of all out suppress of Bahrain protests, it seems that Al Khalifa regime is reviving its nearly gone validity among the protesting Shiite majority. This paper uses a descriptive-analytic method.
    Keywords: Islamic Awakening, domino to fall, constructivism, Arabic Middle East, Bahrain
  • Reza Parsai, Mahdi Motahharnia Page 107
    It can be argued that Iran, Syria and Hezbollah axis is the only coalition that has confronted the U.S. objectives in the Middle East. Considering the fact that the United States has attached much importance to its interests in the Middle East, the present article seeks to answer this question: To what extent has Iran, Syria and Hezbollah axis affected the U.S. interests in the Middle East after 11 September? The result of the research indicates that this axis-as the only opposing force against the U.S. presence in the region- has played a considerable role in increasing the costs and decreasing the U.S. interests in the region by adopting policies and actions including opposing the Zionist regime, opposing the Arabic conservatism, opposing the US presence, considering oil as a tool for applying pressure upon the West, supporting the Palestinian cause, accepting the forgotten role played by people in determining their destiny, the fact that the Shiite minorities have achieved power in alternative democracies, and the revitalization of religious thinking and Islamic movements in the form of Islamic awakening in the public opinion of the region’s people.
    Keywords: Middle East, the Shia Crescent, the Greater Middle East Initiative, Shiite geopolitics
  • Seyyed Ebrahim Gholizadeh, Mohammad Reza Kaffash Jamshid Page 139
    Along with considerable opportunities that exist for Iran to have strategic depth in Azerbaijan, there are major challenges in this way as well. The Aim of this paper is to survey these opportunities and challenges in the Republic of Azerbaijan after its independence in 1991. Through a descriptive-analytic method, this paper tries to answer a crucial question: What kind of opportunities are there in Azerbaijan republic for Iran's favorite process? What challenges are there in this way? The results of the study show that there are positive responses to above questions. But in practice, Iran hasnt been able to seize these opportunities neither to overcome the challenges to have its strategic influence there. Among many internal and environmental challenges of Azerbaijan for Iran's influence, we can refer to its sovereignty system, mental ideological and political impressions, and the ever increasing presence of regional and meta-regional players in the Republic of Azerbaijan.
    Keywords: Opportunities, challenges, I.R. Iran, Azarbaijan republic
  • Habibollah Halimi Jolodar, Ezatollah Patyar Page 173
    In Islam, defense and security are among the first duties of the government. To accomplish this crucial task, states apply various methods in obtaining and educating human power among which military service is a very old and common one. However, history of military service in Islam still is a non-clarified issue. What is the idea of holy prophet and his household on military service as it is done in Iran? Is it sacred or not? These questions are not answered clearly yet. This article, through a descriptive-analytic method is to verify the before-gone issue according to Quranic verses and Imam Ali's ideas in Nahjolbalagheh.
    Keywords: Military Service, Holy Quran, professional military service, Nahjolbalagheh
  • Tahmors Gholami, Najmieh Puresmaili Page 201
    Iran''s Islamic Revolution because of issuing new ideas، managed to have a considerable impact on its surrounding environment. regional and Int''l negative and destructive reactions to Iran''s Islamic Revolution depicts its meta natural nature in the best way among which was Iraqi invasion to Iran as a substitute war on behalf of both regional and Int''l states. Based on this idea، to shed light on this issue، writers try to answer the following question: Why was Iraqi invasion to Iran a beginning and continuation with the protection of regional and meta-regional states as well as silence and inaction of Int''l community? In other words، what factors justify Iraqi invasion to Iran as well as an unwritten alliance of both regional and meta- regional states to protect Iraqi regime? Our hypothesis is: «Due to enjoying a very powerful idea of political Islam as well as the fact that Iraqi community، in particular and the whole region in general، were vulnerable to political Islamic ideas which provided a ground for its acceptance among Muslim communities، Islamic political idea could distort the power balance between Iran and Iraq from one side and other aspects of power distribution in regional and meta-regional states from the other side. Applying a combination of historicalanalytical method، this paper tries to verify above-gone issues.
    Keywords: Islamic Revolution, Political Islam, Power Structure, regional scale, Intl scale