فهرست مطالب

فصلنامه پژوهش های تاریخی
سال ششم شماره 4 (پیاپی 24، زمستان 1394)

  • تاریخ انتشار: 1393/12/07
  • تعداد عناوین: 7
|
  • علی بیگدلی صفحات 1-16
    نویسندگان روزنامه های داخل و خارج ایران در دوره قاجار که برخی ازایشان از جمله نخبگان حکومتی وبرخی نیز نخبگان فکری کشور بودند نقشی مهم را در اشاعه افکار و نظریات جدید در جامعه ایرانی داشته اند. اندیشه های نوین که برگرفته از اندیشه و تفکر اروپاییان بود توسط این اندیشمندان اخذ شده و در جامعه ترویج می شد. در همین راستا با توجه به پس رفت های کشور در زمینه اقتصادی، نخبگان به دنبال راهی برای رهایی ایران از این کاستی ها به کنکاش در تفکرات اقتصادی غربیان پرداختند. این توجه و رویکرد به صورت کاملا آگاهانه صورت می گرفت. با عنایت به بی توجهی دولت به مسایل اقتصادی و وجود عهدنامه هایی که عملا نفوذ دول دیگر در زمینه اقتصادی را درپی داشت و اقدامات دولت ایران را برای مقابله با این نفوذ ناکام می گذاشت نظریات اقتصادی مکتب کلاسیک که درآن، حمایت از بازار آزاد و بخش خصوصی از اهمیت بالایی برخوردار بودند، به طور چشمگیری مورد توجه قرار گرفت. روزنامه های این دوره تاریخی مملو از مطالب اقتصادی هستند که در اکثر موارد این نوشته ها بدون اشاره به منشاء این نظریات و به طور غیر مستقیم بیان می شدند. اما نویسندگان دو روزنامه اختر و تربیت که یکی در داخل کشور و دیگری در خارج از ایران چاپ می شدند در سلسله مقالاتی به تشریح مستقیم نظریات مکتب کلاسیک پرداختند.
    کلیدواژگان: کلمات کلیدی:قاجار، نخبگان، روزنامه، اقتصاد، کلاسیک
  • کیومرث عظیمی، محمدعلی چلونگر، اصغر منتظرالقائم صفحات 17-42
    مظاهر مشترک میان طریقت های صوفیه و تشیع در کردستان، یکی از عوامل تاثیرگذار در گرایش طوایفی از کردها در چند قرن اخیر به پذیرش مذهب تشیع بود؛ زیرا در زیر سلطه دامنگیر آداب و مناسک طریقتی بر کردستان، نمادها و مظاهر بسیاری از عقاید شیعی در میان کردها رواج یافت و تبعیت مردم کرد از مذهب امام شافعی را تا حد تکفف در نماز، کیفیت انجام وضو و ادای اذان تنزل داده بود. کردهای پیرو طریقت های صوفیه در موضوع توسل، زیارت قبور، تبعیت از شیخ طریقت و غیره به مانند شیعیان عمل می کردند و در فضای چنین اعتقادی اختلاف چندانی با شیعیان احساس نمی کردند. بنابراین طریقت های نقشبندی، قادری، نعمت اللهی و جلالی شایع در سراسر مناطق کردنشین، زمینه ورود افکار و عقاید شیعی به کردستان را فراهم کردند و در قالب افکار و عقاید صوفیه، مروج عقاید شیعی در میان کردها بودند. همگرایی و نزدیکی عقاید طریقت و تشیع، نزدیکی هرچه بیشتر طوایفی از کردها به مذهب تشیع را فراهم نمود و رشد تشیع در میان طوایفی از کردها - بخصوص کردهای نواحی جنوب کردستان - را بدنبال داشت. اما سقوط دامنه عقاید طریقت در کردستان که با سرعت از اواخر دوران پهلوی شروع و در دوران انقلاب اسلامی تمامی کردستان را در بر گرفت، به جدایی مرزهای تشیع و تسنن و افتراق آن ها در نواحی کردنشین انجامید.
    کلیدواژگان: کرد، کردستان، طریقت، تشیع، نقشبندی، قادری
  • خلیل الله سردارنیا صفحات 43-56
    مهمترین ریشه ها یا عوامل تاریخی - جامعه شناختی موثر بر ناکامی و عدم تحزب نهادمند در ایران در یک سده اخیر چه بوده اند؟ فرضیه تحقیق: دلایلی همچون درگیر شدگی شدید احزاب در جنگ قدرت، نخبه گرایانه بودن احزاب و فاصله گیری آنها از توده ها و عدم اهتمام به تربیت سیاسی و اجتماعی توده ها، رقابت غیر قاعده مند، غیر نهادمند و ستیزه جویانه احزاب، وابستگی به حکومت و قدرت های خارجی، عدم تعهد عملکردی احزاب به فرهنگ مشارکتی و حکومت اقتدارگرا مانع از تحزب نهادمند و سالم شده اند. در این تحقیق، ناکامی تحزب و عدم تحزب نهادمند به عنوان متغیر وابسته و دلایل یا عوامل تاریخی و جامعه شناختی یاد شده در فرضیه به عنوان متغیرهای مستقل تحقیق هستند. از نظریه های جامعه شناختی سیاسی مرتبط با پیش شرایط نهادی، فرهنگی و اجتماعی مرتبط با تحزب نهادمند برای تدوین فرضیه ها و پاسخ گویی به سوالات و اثبات فرضیه استفاده شده است. نتیجه کلی آن است که آن چه که در یک سده پیش دیده شده است عمدتا رقابت سیاسی و حزبی ناسالم و غیر نهادمند قدرت بنیاد بوده است و این امر، منجر به بی اعتمادی عمومی مردم به احزاب شده است.
    کلیدواژگان: حزب گریزی، ایران، جنگ قدرت، رقابت ستیزه جویانه، احزاب وابسته، حکومت اقتدارگرا
  • محمدکریم یوسف جمالی، اکبر شاهابادی صفحات 57-76
    ماهیت کلی ارتش هخامنشی، چند ملیتی بودن و تنوع در سربازان آنان بود. این مساله ناشی از ساختار نظامی وگستردگی قلمرو هخامنشیان بود. در این میان حضور سربازان ساتراپ نشن های غربی در سپاه هخامنشی، به علت آشنایی آنان با موقعیت های جغرافیایی منطقه و مهارت های رزمی آنان، اجتناب ناپذیر بود. با وجود انجام پژوهش های فراوان درباره ارتش و ساختار نظامی هخامنشیان، تاکنون در خصوص جایگاه نظامی ساتراپ نشن های غربی هخامنشی، کمتر سخن گفته شده است. یافته های پژوهش بر اساس واکاوی منابع تاریخی و داده های باستانشناسانه، نشان می دهد که ساتراپ نشن های غربی به لحاظ تامین نیروی دریایی و زمینی نقش مهمی در ارتش هخامنشیان داشته اند. در این مقاله تلاش خواهد شد تا با استناد به شواهد تاریخی و با رویکرد مطالعه ی تحلیلی- توصیفی، جایگاه نظامی ساتراپ نشن های غربی در ارتش هخامنشیان تبیین گردد.
    کلیدواژگان: ساتراپ نشن های غربی، سازمان نظامی، ایران، هخامنشیان
  • حسین حسینیان مقدم، روح الله توحیدی نیا صفحات 77-90
    زیدیان پس از قیام زید و یحیی، پیوستن به جنبش حسنیان را در راستای باورهای خود دیدند و با نفس زکیه بیعت کردند. با روی کارآمدن عباسیان، بزرگان حسنی، که از پیش خود را لایق حکمرانی می دانستند و در این مدت صاحب پیروانی شده بودند، حکومت آنان را نامشروع خواندند و فعالیت سیاسی خود را ادامه دادند. ثمره حمایت زیدیان از جنبش حسنی، پنج قیام مهم در قرن دوم بود. نوشته حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف دست یابی به چگونگی مناسبات سیاسی این دو گروه، به وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آنان پیش از قیام نفس زکیه و سپس تعاملات آنان در قیام های یاد شده می پردازد. نتایج حاکی از آنست که مناسبت زیدیان و حسنیان در دو نمود همگرایی و واگرایی قابل پیگیری است و نشان از دو جریان مستقل و به هم آمیخته دارد.
    کلیدواژگان: مناسبات سیاسی، زیدیه، حسنیان، قیام های شیعی
  • مریم سعیدیان جزی صفحات 91-108
    روی کارآمدن آل بویه و تفوق امراء بویهی بر دیگر رقبای سیاسی و عقیدتی فرصتی را فراهم آورد تا این دولت با حمایت رسمی از امامیه خدمات ارزنده و ماندگاری را در تمدن اسلامی به جا گذارد. علاوه با دستاوردهای فرهنگی و علمی مهمی که در تفکر اسلامی پدید آمد بسیاری از اختلافات کلامی میان تشیع و اهل سنت امکان طرح و فصل یافت. این مهم اگرچه پیامد همت و توجه دانشمندان امامیه و سلسله های علمی بود اما حمایت ها و اقدامات دولتمردان بویهی از تشیع نقش موثری در حضورفعال علمی و اجتماعی آنان داشت. به نظر می رسد دربین راهبردهای مختلفی که بزرگان امامیه بکار گرفتند،تبیین و تثبیت جایگاه«حدیث غدیر» در اولویت قرار داشته است. امری که دارای پشتوانه اعتقادی والهی است و به خاطر قرائتهای مختلف، تبعات سیاسی- اجتماعی و فرهنگی در جامعه اسلامی ایجاد کرده؛حساسیت بسیاری از محافل علمی را برانگیخته و در تاریخ اسلام آثار مهمی را بر جای گذاشته است. سوال اصلی تحقیق این است که«جایگاه حدیث غدیر درراهبردهای بزرگان امامیه قرن چهارم چه بوده است؟». نویسنده بر آن است تا با استفاده از منابع مختلف اسلامی به شیوه توصیفی و تحلیلی و گاه انتقادی این فرضیه هارا ثابت کند که«تثبیت و تقویت مبانی عقلی ونقلی حدیث غدیر، از جمله مهمترین دستاورد فرهنگی و علمی تشیع در قرن چهارم هجری بوده است» و لذاحدیث غدیر نقش موثری در توسعه فعالیتهای علمی و گرایش های عقیدتی ایران به سوی امامیه داشته است.
    کلیدواژگان: حدیث غدیر، بزرگان امامیه، مکاتب علمی، میراث مکتوب، آل بویه
  • نورالدین نعمتی صفحات 109-120
    از سده نوزدهم به بعد کشور عمان به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک همواره در سیاستهای منطقهای به ویژه برای بریتانیا مهم و با اهمیت بوده است. در دهه شصت میلادی جنبش در منطقه ظفار شکل گرفت که برای ثبات منطقه خطرناک میشد در فضای جنگ سرد این مساله اهمیت پیدا کرد و رفته رفته به موضوع رقابت قدرتهای بزرگ تبدیل شد. در منطقه ایران و عربستان در آن وارد شدند و در سالهای 75 – 1972 م ایران در این زمینه مداخله نظامی کرد و جنبش شکست خورد و ازمیان رفت در اینجا مساله مهم مقاله این است این جنبش چگونه اهمیت یافت و به موضوع رقابتی بین المللی بدل شد و فرضیه مقاله این است، قدرتهای فرامنطقهای و منطقهای در جنبش ظفار از نظر ایدئولوژی و استراتژی نقش عمدهای ایفا کردهاند.
    کلیدواژگان: جنبش، عمان، ظفار، ایران، قدرتهای بزرگ
|
  • Pages 1-16
    Newspaper writers in qajar period (inside and outside of country) including some of the country''s intellectual elite had also played an important role in disseminating new ideas and theories in society. New ideas derived from European thought had been taken by these autors and was transferred to community. In this regard، due to the economic recession in the country، Iran''s elite are looking to get rid of these situation began to explore the Western economic thought. According to this approach was fully conscious with importance of private section a series of articles were published that included views of the classical school. akhtar and tarbiat newspaper were priority in presenting these idias to society classic economy in writing of journalist in qajar period
    Keywords: qajar, elites, newspaper, economy, classic
  • Kauomars Azimi, Dc Oohammdali Chelongar, Dc Asghar Montazeralqaem Pages 17-42
    Review symbols common to all the path of Sofia and Shiite in Kurdistan، one of the factors in effective governance tendency of Kurds in the past to accept Shia sect; under the control of customs and rites were endemic طريقتي the Kurdistan، symbols and symbols many of his ideas in the Shiite Kurds spread and people follow the religion Imam Shafei to contrary in prayer، the quality of ablutions done call to pay their respects and reduced. Many Kurds following path of Sofia in the resort، the pilgrimage to graves، follow the sheikh path and etc. like the Shiites and such a belief in the atmosphere much difference with the Shiites do not feel. Therefore the path نقشبندي Qaderi، blessing Allahi and Jalali was widespread in all Kurdish areas، field enter Shiite ideas to Kurdistan and they provided in the form of thoughts and beliefs Sofia promoted Shiite beliefs among Kurds. convergence and near path beliefs and Shiite، near more tribes from Kurds Shia sect and provided growth in Shia tribes from among Kurds – especially Kurds south Kurdistan-following. But the fall of the scope of the ideas obtained in Kurdistan that with the speed of the start and end of side during the Revolution all Islamic Kurdistan، separation borders Shiite and Sunni and Kurdish regions in.
    Keywords: the Kurdish, Sufi, Shia, Naqshbandi, Qadri
  • Pages 91-108
    Rulers Buyids on the establishment and dominance over other competitors Buyid provided an opportunity for political and ideological valuable services to the state with the formal support of the Imamiyeh Islamic civilization، and the place will remain. In addition، an important scientific and cultural achievements of Islamic thought which emerged in many theological differences between Sunni and Shia، and the plan was possible. These important efforts and the consequence of was enlarged attention of Imamiyeh and the range، academic But the support and actions of politicians Buyids Shi''ism active role in the academic and social capabilities. It seems that among the various strategies that Imamiyeh leaders were working to explain and establish the position «Hadith al-Ghadir» has priority. It had the support of faith and theology، and because of Readings differents has created consequence - political، social and cultural of the community; raised The sensitivity of many scientific circles، and has left important traces in the history of Islam. The main research question is «What is the position of Ghadir Hadith of leaders strategies of Imamiyeh the fourth century?» The author looking for to prove this theory by using various sources of the way in descriptive analytic and sometimes critically of which” «explain and establish the intellectual foundations Ghadir tradition has been، the most important scientific and cultural achievements of the Shia in the fourth century.» Ghadir tradition and so has had an important role in the development of scientific activities and ideological tendencies of the Imamiyeh.
    Keywords: Ghadir Hadith, Imamiyeh leaders, academic schools, Heritage Book, Buyid
  • Nourddin Nemati Pages 109-120
    From the nineteen century the country of Oman due to its strategic location has always been a very important center for the British regional policy. In the 60s the movement of Dhofar was formed which was very dangerous for the stability of the region. In the Cold War era this became a crucial issue and the Great Powers began to compete on it. In the region، Iran and Saudi Arabia entered the issue and in 1972-1975 Iran did military intervention and the movement was defeated and fell apart. In this essay we will study how this movement was formed and how Great Powers interfered and the issue became an international problem. In this essay the hypothesis is that the Great Powers and Regional Powers played an important role ideologically and strategically.
    Keywords: Movement, Oman, Dhofar, Iran, Great Powers