نائینی در نظریه خود، ضمن حفظ مبانی سنتی و اعتقادی شیعه، از دیدگاهی نو به مقوله دولت و و مدیریت اجتماعی می نگرد. وی برای نخستین بار سعی کرده است که مفاهیم حقوق اساسی، بحث آزادی های سیاسی، مساوات و امثال آن را که جزئی از ادبیات سیاسی نوین جهان به شمار می آمد، براساس استدلال ها و اصول فقهی از متون اسلامی استخراج کند.

به این لحاظ، نظریه دولت مشروطه وی، جهش و نقطه عزیمتی در سیر نظریه های دولت در فقه شیعه به حساب می آید. این نظر، خود حکایت از یک برداشت جدید دینی دارد، که افق های نوینی را در منظر فقهای شیعه گستراند. ولی در عین حال و به تعبیر حائری، او نیز در برداشت خود از تئوری مشروطه، تحت تاثیر اندیشمندان و نوگرایان جهان اسلام قرار داشت و کمتر به منابع اصلی اندیشه دموکراسی و مشروطه طلبی غربی دست یافت، آگاهی علامه نائینی، محدود به نوشته های عربی و فارسی بود که بیشتر آن منابع، توجهی به نقاط اساسی اختلاف میان اسلام و مشروطه دموکراسی نداشتند.