با شروع امتحانات نهایی تقریبا روزی نبوده که در کانال های تلگرامی موضوعی درباره امتحانات نهایی مطرح نشود. بنا بود مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در کنکور 1402 بی عدالتی ها را مرتفع کند، حالا به نظر می رسد با شروع این فرایند نگرانی ها درباره تخلفات و تقلب ها و نحوه طراحی سوالات مطرح است که برای شروع هر تغییر این نگرانی ها تا حدی طبیعی به نظر می رسد. این روزها دانش آموزان زیادی تصاویر و فیلم های گوناگونی از جلسات امتحان نهایی برای ما ارسال کرده اند، از انتشار سوالات یک ربع پس از آزمون گرفته تا انتشار پاسخنامه ها که دست در دست دانش آموزان می چرخد. هر چند بخش زیادی از این موارد ایجاد یک فضای رسانه ای منفی برای مصوبه کنکور است اما در هر صورت تنش های بسیاری میان دانش آموزان ایجاد کرده و ما می دانیم اخبار منفی بیش از اخبار مثبت تاثیر گذار است. عمده نگرانی دانش آموزان این است که نبود نظارت بر جلسات امتحان نهایی، در ادامه شانس عده ای جهت پذیرفته شدن در کنکور سراسری که حالا سهم نمرات این امتحانات در آن قابل تامل است، کاسته شود.

به تازگی نیز فیلمی در شبکه های مجازی منتشر شد که دانش آموزی ادعا می کند برگه پاسخنامه سوالات از سوی مدیر مدرسه منتشر شده است. محسن زارعی رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش در گفت و گو با «ایران» درباره این موضوع بیان کرد: «ما در این زمینه بیانیه منتشر کردیم. شرح این اتفاق بدین گونه بوده است که دانش آموز ادعا می کند در لحظات پایانی امتحان، یکی از والدین پاسخ سوالات را به نگهبان حوزه امتحانی داده تا او به دست فرزندش برساند. البته که رساندن پاسخ ها توسط والدین به دانش آموزان آن هم از طریق نگهبان حوزه تخلف بزرگی است. دانش آموز نیز وقتی که می خواهد بعد از اتمام سوالات برگه خود را تحویل مراقب دهد این صحنه را می بیند و برگه تقلب را از دست آنها می گیرد و اعلام می کند که پاسخنامه سوالات را منتشر کرده اند. قطعا همه عوامل مقصر نبوده اند و با افراد متخلف برخورد خواهد شد. ضمن اینکه دوربین های مدار بسته این اتفاق را ضبط کرده است و مسئولان منطقه همه به آن حوزه مراجعه کردند تا مشکل را بررسی و حل کنند.»

وی در ادامه بیان کرد: «همچنین با رئیس حوزه و نگهبان برخورد شده و صورتجلسه دانش آموزی که برگه پاسخنامه را دریافت کرده است به هیات بدوی رفته و نتیجه آن بزودی اعلام خواهد شد. به هر حال این تخلفی بوده که ممکن است اتفاق بیفتد ولی با توجه به انتشار آن در فضای مجازی، ما نیز بیانیه ای با همین شرح تدوین و منتشر کردیم.»

رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش درباره میزان سختی و آسانی سوالات امتحان نهایی و چالش آن در صورت دشواری سوالات برای مناطق روستایی و محروم توضیح داد: «سطح سوالاتی که طراحی می شود برای دانش آموزان سراسر کشور یکسان است. همچنین به این نکته توجه شود، سوال درست لزوما سوال پیچیده نیست، بلکه سوالی درست است که هر چقدر هم پیچیده باشد اما از داخل کتاب درسی طراحی شود و وقتی دانش آموزان به خوبی کتاب درسی خود را مطالعه کرده باشند بتوانند به آن پاسخ دهند.»

زارعی گفت: «همچنین یک سهم 25 درصدی در سوالات امتحان نهایی در نظر گرفته شده است تا دانش آموزان سطح متوسط بتوانند بهتر از عهده سوالات بر بیایند. البته این را هم آزاد گذاشتیم و ممکن است دانش آموزان کاملا از سهم 25 درصدی استفاده نکنند. پس طراحی سوالات به گونه ای است که سخت و پیچیده نیست، بلکه در سطح کتاب است.»

وی در توضیح این سهم 25 درصدی گفت: «این قابلیت را برای دانش آموزان سرآمد قائل هستیم که بتوانیم آنها را تشخیص دهیم. آن سهم 25 درصدی البته مشمول سوالات سخت و پیچیده نمی شود، بلکه سطوح بالای شناختی در سوالات این چنینی در ارزیابی مورد بررسی قرار می گیرد و دانش آموزانی که فهم عمیق تری نسبت به مطلب درسی دارند توان پاسخ دادن به این سوالات را دارند.»

رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش تاکید کرد: «این مساله ربطی به منطقه برخوردار و غیر برخوردار ندارد، زیرا منبع اصلی کتاب دانش آموز بوده و در سراسر کشور یکسان است. معمولا افرادی که تصور می کنند سوالات برایشان سخت است بر اساس توصیه مراکز غیر تخصصی، مشاوره منحرف کننده و ناقصی دریافت کرده اند. بعضا این مراکز به دانش آموزان نمونه سوالاتی داده اند که استاندارد نبوده و تصور دانش آموزان نسبت به سوالات امتحان نهایی را تغییر داده است. به همین دلیل وقتی در جلسه امتحان با سوالات دیگری مواجه شدند با مشکل برخورد کردند. ما بارها اعلام کردیم که مبنای طراحی سوال و مرجع امتحانی، تنها کتاب درسی دانش آموزان است و از طرح سوالات پر تکرار و نمونه سوال پرهیز کردیم.»

وی افزود: «من در مراجعه هایی که در جلسات امتحانی با دانش آموزان داشتم دیدم که آنها می گویند سوالات امتحانی با آنچه که ما به عنوان نمونه سوال از مرکز آموزشی دریافت کردیم متفاوت است. بنابراین باید مبنا کتاب باشد. خبرگان حوزه در این باره اظهارنظر کرده اند و خوب است که دانش آموزان و همه مخاطبان به آن اظهارنظرها مراجعه کنند.»

زارعی در پاسخ به این سوال که آیا امسال امتحانات پایه دهم و یازدهم نهایی برگزار شده است یا نه، گفت: «خیر، پایه دهم و یازدهم سال آینده نهایی هستند اما به جهت اینکه امسال آمادگی بیشتری داشته باشند، در سال جاری امتحانات آنها به صورت هماهنگ برگزار شد اما سایر فرایند مانند امتحانات داخلی در مدرسه خودشان و توسط معلمان خودشان انجام شد. همچنین تصحیح امتحانات هم توسط معلمان همان دانش آموزان صورت می گیرد تا این دسته از دانش آموزان برای سال آینده که امتحان نهایی دارند آماده شوند.»

ارسال گزارش های مختلف از سوی معلمان و دانش آموزان درباره وضعیت امتحان نهایی ادامه دارد و در روزهای آتی نیز ابعاد دیگری از این فرایند در پرسش و پاسخ با مسئولان و کارشناسان پیگیری می شود تا بتوان درباره نحوه برگزاری آزمون های سرنوشت ساز دیدی دقیق تر و به دور از یکجانبه نگری یا جو سازی های فضای مجازی داشت.