سینمای مستند ایران در سال های اخیر از پیشرو ترین و جذاب ترین گونه های سینمایی در ایران است که در صورت ارتقای امکانات سخت افزاری و نرم افزاری می تواند رقیب قابل توجهی برای سینمای بلند داستانی باشد و سایه شوم کمدی های سخیف و سطحی را از سر سینمای ایران بردارد. این سینما، به رغم قابلیت ها و ظرفیت هایی که در سال های اخیر از خود نشان داده و همچنین تماشاگران بالقوه ای که دارد، همچنان از مهجورترین، کم مخاطب ترین و حتی می توان گفت منفعل ترین گونه های سینمایی در میان عموم مردم است.

بر اساس آمار منتشرشده از سوی گروه هنر و تجربه در پایان سال گذشته، تنها 15درصد از اکران هنرو تجربه به مستندها مربوط می شود و مابقی را آثار داستانی و کوتاه تشکیل می دهند. اکنون بیشتر فیلم های مستند به غیر از جشنواره سینماحقیقت، در گروه هنر و تجربه نمایش داده می شود که این شکل از نمایش عمومی در این گروه اما و اگرها و ایرادات زیادی دارد.

اگر بخواهیم کمی عینی تر و ملموس تر صحبت کنیم می توان این طور بحث کرد که اگرچه نمی توان از مخاطبان «فسیل» و «هتل» انتظار تماشای مستند دیدن داشت (البته بعید هم نیست) اما طرفداران فیلم های غیرکمدی سال 1402 و برای مثال بخشی از مخاطبان «ملاقات خصوصی» و «سه کام حبس» می توانند از سینمای مستند حمایت کنند و با خرید بلیت به چرخه این سینما کمک کنند. بخصوص اینکه بخش مهمی از جامعه نیز از حجم بالای کمدی های سطح پایین خسته شده و در صورت وجود آلترناتیوهای بهتر، به طور حتم از آن استقبال می کنند.

با توجه به موارد مذکور و در نظرگرفتن شرایط و امکانات حال حاضر کشور، سه پیشنهاد و پیش شرط برای رونق و ارتقای سینمای مستند در سال جاری ارائه شده است: ارتقای امکانات سخت افزاری(سالن ها): بدون شک یکی از مشکلات عمده در چرخه اقتصادی سینمای مستند، فقدان وجود امکانات سخت افزاری از جمله سالن های نمایش در تهران و شهرستان هاست که در تهران به عنوان پایتخت، پرمخاطب ترین و قابل توجه ترین سالن های سینمایی نمایش دهنده مستند سه سالن چارسو، موزه سینما و پردیس کوروش است که در این مکان ها نیز سانس های محدود و در ساعات خاصی مستندها نمایش داده می شود که به طور قطع امکان رفت وآمد در ترافیک شهری و تماشای آن برای همه اقشار جامعه میسر نیست.

پرمخاطب ترین و قابل توجه ترین سالن های سینمایی نمایش دهنده مستند سه سالن چارسو، موزه سینما و پردیس کوروش است که در این مکان ها نیز سانس های محدود و در ساعات خاصی مستندها نمایش داده می شود.

تخصیص مراکز مختص به نمایش مستند در زمان های مشخص و به طور ثابت نیز پیشنهاد دیگری است که در صورت محقق شدن می تواند کمک زیادی به چرخه نمایش و فروش آثار مستند کند. به نظر می رسد دولت با توجه به ادعاها و تلاش هایی که در جهت تجهیز و افزایش سالن های سینمایی داشته، در صورت صلاحدید می تواند سالن های بسیاری از مراکز وابسته به خود از جمله فارابی، حوزه هنری، اوج و سازمان سینمایی را به طور ثابت در اختیار سینمای مستند قرار دهد؛ اتفاقی که هم می تواند درآمدزا باشد هم چرخه اقتصادی سینمای مستند را تحت تاثیر قرار دهد.

استفاده از تبلیغات شهری و رسانه ای: فروش 324 میلیاردی فیلم «فسیل» در سال 1402، به طور قطع مدیون و مرهون تیزر(آنونس) جذاب و تبلیغاتی بود که از شبکه های مختلف ماهواره ای و دیگر پلتفرم ها پخش شد.

از همین جا می توان به اهمیت تبلیغات در فروش فیلم ها پی برد. حال ظرفیت غنی سینمای مستند و مستندسازان تلاشگر و توانای این گونه چرا نباید از این نوع حمایت ها برخوردار شوند تا علاوه بر وجوه سرگرم کنندگی، ابعاد فرهنگی و آموزشی را نیز در جامعه ارتقا دهند. به نظر می رسد در این بخش نیز حمایت های دولتی ها در گام نخست و رایزنی های جامع می تواند به اطلاع رسانی و تبلیغات مستندهای باکیفیت سینمای ایران کمک و جذب مخاطب عام و دوستداران سینمای مستند را به سرانجام برساند.

بهره گیری از ظرفیت پلتفرم ها: ناشناخته ماندن سایت فعال و به روزی همچون هاشور در طول چندین سال فعالیت و از سوی دیگر رشد روزافزون کاربران پلتفرم های نمایش خانگی نشان می دهد که سایت هایی همچون هاشور با وجود تلاش های مدیران آن، قابلیت جذب عموم مردم برای تماشای مستند را ندارند.

از سوی دیگر، اقدام نوآورانه پلتفرم فیلم نت در نمایش فیلم های برگزیده کوتاه نشان داده که این پلتفرم ها نیز می توانند در جهت ارتقای فرهنگ عمومی و حمایت از سینمای مستند و مستندسازان کمک زیادی انجام دهند و موثر واقع شوند.

نمایش آثار مستند در این پلتفرم ها با تبلیغات شهری و میدانی مناسب به طور قطع می تواند بازار آنلاین و فروش مجازی مستندها را بشدت ارتقا دهد.

اکنون نماوا و فیلیمو در دسته بندی های متنوع و جامع خود آثار مستند داخلی و بویژه خارجی را قرار دادند اما اکران ویژه فیلم های مستند داخلی با تبلیغات و پوشش خبری و رسانه ای اتفاق دیگری است که لزوم همکاری و هماهنگی مدیران این بسترهای نمایش خانگی و سیاستگذاران و متولیان درجه یک فرهنگی هنری را طلب می کند.