آرشیو شنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۳، شماره ۸۴۵۹
اندیشه
۱۱

جهانی شدن مقاومت

دکتر ابراهیم متقی (رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)

اکنون جهانی مبتنی بر بحران ایجاد شده که صرفا مقاومت در خاورمیانه و مقاومت از سوی ایران را شامل نمی شود؛ بلکه این مقاومت، جهانی شده است. جهانی شدن مقاومت به این معناست که ساختار سیاسی اجتماعی و اقتصادی ایالات متحده معیوب است و تا زمانی که این ساختارهای معیوب وجود داشته باشد جنبش های معطوف به عدالت، اجتناب ناپذیرند.

در دورانی به سر می بریم که «عدالت» از عمده ترین چالش های اجتماعی جامعه امریکاست. از سال های 1990 به بعد و بویژه در قرن 21، مفهوم «عدالت» از حوزه اقتصادی وارد عرصه هویتی شد و حتی نظریه پردازان بزرگ امریکا به این مساله اشاره کردند که در ساختار دولت رفاه «عدالت سیاسی» و «عدالت بین المللی» زیرپا گذاشته شده است. بتدریج ادبیات جدید انتقادی در امریکا شکل گرفت که ماهیت هویتی داشت و نوعی ضدامریکاگرایی در ساخت اجتماعی این کشور ظهور پیدا کرد که به شکل گیری یکسری جنبش های اجتماعی منجر شد. از جمله همین جنبشی که این روزها در دانشگاه های امریکا شکل گرفته است که سیاست های امریکا در حمایت از اسرائیل را زیر سوال می برد که می توان آن را بقایای جنبش وال استریت خواند. این همان نسل Z امریکایی است که نگاه انتقادی به نسل X دارد و با قالب های ساختارشکنانه، پدیده ای را شکل داده است که مقام معظم رهبری آن را تحت عنوان «بسیج لندن» تفسیر کرده اند. این رویش جدیدی است که به جمهوری اسلامی هم ربطی ندارد.

نقطه عطفی در شکل گیری جنبش های اجتماعی

اکنون شاهد نقطه عطف در شکل گیری جنبش های اجتماعی هستیم. همان طور که مقاومت فلسطین یک نقطه عطف تاکتیکی را ایجاد کرد، یک نقطه عطف اجتماعی هم در جهان غرب ایجاد شده است که اگرچه طرفدار جمهوری اسلامی نیستند اما طرفدار اندیشه عدالت گرایانه ضد ظلم جمهوری اسلامی هستند. به همین دلیل، معتقدم باید آنها را در بستر ذهنی و گفتمانی خودشان خوانش کرد. جنبش های اجتماعی جدید، جنبش های هم تکمیل هستند؛ یعنی همراستای یکدیگر در چهارچوب عدالت قرار دارند و جنبش عدالت گرایی که اکنون در آن فضا شکل گرفته به لحاظ انگاره و ذهنیت شباهتی با ما ندارد.

ظهور جنبش های عدالت گرا

اکنون جهانی مبتنی بر بحران ایجاد شده که صرفا مقاومت در خاورمیانه و مقاومت از سوی ایران را شامل نمی شود؛ بلکه این مقاومت، جهانی شده است. جهانی شدن مقاومت به این معناست که ساختار سیاسی اجتماعی و اقتصادی ایالات متحده معیوب است و تا زمانی که این ساختارهای معیوب وجود داشته باشد جنبش های معطوف به عدالت اجتناب ناپذیرند. امروز مهم ترین مساله برای ما تداوم روح حاکم بر جنبش های جدید اجتماعی ضدساختار است. این جنبش ها در واکنش به ساخت اجتماعی- سیاسی خودشان و ساختار نظام بین الملل شکل گرفته اند.ما در عصر جنبش های اجتماعی جدید هستیم که ماهیت «عدالت گرایی» از ویژگی های بارز این جنبش های اجتماعی جدید است و هر جامعه ای متناسب با قالب های فرهنگی - ایدئولوژیک خود این جنبش های اجتماعی را در فضای عدالت گرایی بازتولید می کند.مکتوب های حاضر، متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی پروفسور اسکندر و دکتر متقی است که در هم اندیشی علمی «ابعاد فرهنگی و اجتماعی عملیات وعده صادق و اعتراضات دانشگاهی ایالات متحده» در محل پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ارائه شده است.