آرشیو یکشنبه ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳، شماره ۵۷۶۰
هنر و ادبیات
۴
یادداشت

درباره نمایشگاه مجسمه های فیگوراتیو معاصر در گالری«زورخانه کاشان»

جهانی مملو از فرم های انسانی

امیررضا مالکیزاده

قابلیت های بیکران آدمی و مرز های بودنش در تخته بند تن نمودی آشکار می یابد. بدون تن، آدمی دایره بودن را وا می نهد. از فراسو های تاریخ تصویر و تجسم پیکره انسانی حضوری جسمانی و جهان باور های او را روایتگر بوده اند. نفی بدن را در واقع باید نوعی اعراض از خود آدمی دانست. هرچند اشکال بنیادین، گریز از هرگونه بازنمایی، بازگشت به ذات اصلی ماده و فضا که اصلی ترین ویژگی های هنر تجسمی مدرن در دهه های اوج آن به شمار می رود، همگی دست ساخته های بشری هستند، که نوع ساخت، ابعاد و نمایش آنها ارتباط تنگاتنگی با بدنمندی در خلق و مواجهه با این آثار دارد. پس از افول نگاه مدرنیستی رویکردهای فیگوراتیو در هنر معاصر به آرامی دوباره سر برمی آوردند. یکی از آشناترین این رویکردها در آثار آنتونی گرملی مجسمه ساز انگلیسی به نظر می آید، که زیست هنری او جهانی مملو از بدن های انسانی را خلق می کند.

در جامعه هنر های تجسمی ایرانی فیگوراتیو رویکردی آموزشی و به نوعی مکتبخانه ای در هنر فرض می شود. گویی هنرمندان نسبت به عدم کاربرد امکانات فرمی، بیانی و معنایی آن توافقی نانوشته را رعایت می کنند. در جامعه کم جمعیت تر مجسمه سازی این برخورد با آموزش های دانشگاهی که سویه های کهنه و رنگ و رو رفته کانستراکتیویستی آشکار در آنها را باید میراث سال های تدریس ویکتور دارش بدانیم، عدم در نظر گرفتن فیگور به عنوان قابلیت بیانی و رویکرد فرمی به مراتب مشخص تر خواهد بود. با وجود همه اینها خلق پیکره انسانی در صدسالی که کم و بیش از عمر مجسمه سازی ایران می گذرد، نمونه های ویژه ای چون آثار بهمن محصص را هم در خود دیده و همچنان تلاش نسل جدید برای خلق اثر و بیان گستره معنا به شیوه فیگوراتیو در مجسمه سازی ادامه دارد. با این مقدمه به توضیح درباره نمایشگاه مجسمه های فیگوراتیو معاصر در گالری زورخانه کاشان به انتخاب رضا قره باغی می پردازیم. هنرمندان حاضر در این نمایشگاه عبارتند از: سعید شهلا پور، هوشنگ قره گوزلو، آذر شیخ بهاءالدین زاده، رضا قره باغی، فرزین هدایت زاده، مریم شریفی شوریجه، ناهید اوشانی و حمیدرضا صادق زاده که با برنز، آهن ، چوب، سرامیک و فایبرگلاس و... اندیشه های خود را در قالب پدیده ها فرم داده اند. فرشته های شهلا پور، جغد آدمی و سردیس های سیمین اکرامی آثار آشنایی برای مخاطب پیگیر هستند. فرم های کهن و اسطوره ای خیاطان رویکردی تاریخی به مساله فرم در ایران دارند. آذر شیخ بهاءالدین زاده حجم در هم تنیده اجتماع زنانه و ازدحام عناصر انسانی را دوباره خلق می کند. فی فی های هدایت زاده و پیکره های ناهید اوشانی ارجاعی فرمی و معنایی به آثار محصص دارند. رضا قره باغی با اثری به عنوان شطیت مفهوم زندگی زنان خوزستانی ارتباط و زندگی روزمره آنها با آب، اروند و گاومیش ها را در بیان می آورد. مریم شریفی شوریجه در اثری کاملا زنانه با عنوان باغ ایرانی حضور پررنگ زنان را در اجتماع روزمره ایران مجسم می کند. یگانگی دو فیگور و مفهوم پسر کشی و تقابل نسل ها در اثر رستم و سهراب از هوشنگ قره گوزلو مخاطب را به درون مساله تقابل نسل ها می کشد. یگانگی پیکر رستم و سهراب دلالت بر نبردی دارد که هر دو طرف بازنده از آن بیرون می آیند. اغراق و عدم پایبندی به قواعد کلاسیک در این اثر بیننده را بیش از هر چیز دیگر به سمت ارتباط گیری با معنا و مضمون مستتر در آن فرا می خواند. اثردیگری پیکره انسانی شاخدار در خود فرو رفته و گره خورده است. حمیدرضا صادق زاده در این اثر تک فیگوری با تکنیکی بالا را اجرا کرده، که همزمان با اغراق ها و نوع ترکیب پارچه و فیگور در نگاه اول بیانگر تنهایی موجود انسانی خواهد بود. پیکره انسانی خود را در آغوش گرفته، چشم بندی جلوی نگاه او به بیرون را می گیرد. پارچه ای کفن مانند از میانه بدن تا انتهای پا ها را در موج های خود گم می کند که در پایین گره خورده و بسته می شود. موجود انسانی شاخدار در اساطیر و افسانه های بین النهرین، مصر، یونان، ایران و فرهنگ های دینی چون یهود و اسلام ریشه های عمیقی دارد. این موجود در واقع رب النوع یا پادشاهی است که نه تنها بر انسان ها بلکه بر کلیه پدیدار های هستی به عدالت حکم میراند. او توازنی را میان همه موجودات مراعات می کند. در جریان اومانیسم انسان که مقام خدایی یافته، همه موجودات را در خدمت خود می بیند، این موجود شاخدار در حکم موجودی شیطانی قرار می گیرد که برخورداری نوع انسان را محدود می کند. به تعبیر هایدگر او در جایگاه دازاینی قرار دارد که وظیفه تیمارداری طبیعت را به دوش می گیرد. او که امروز اینچنین تنها و بی پناه در خود فرو رفته است. گالری زورخانه کاشان را باید از معدود فضا های هنری دانست که تمرکز ویژه ای بر مجسمه سازی دارد .