آسیاب وآسیابانی در جامعه روستایی ایران

آسیاب و آسیابانی بخشی از میراث فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران است که به تدریج مرگی خاموش را تجربه می کند. آسیابانی به عنوان یکی از دانش های بومی مردمان این سرزمین که سازگاری کاملی با محیط زیست اطراف خود دارد، شایسته حفظ و نگهداری و به سبب اهمیت تاریخی آن در اجتماعات شهری، روستایی و عشایری نیازمند مطالعه و بررسی است. هدف این مقاله بیشتر بررسی جایگاه آسیابان در ساختار اجتماعی روستا است. مقاله حاضر سه بخش دارد. در بخش نخست آسیاب و آسیابانی تعریف شده و تفاوت میان آسیاب با سایر آسیاها توضیح داده شده است. در بخش دوم جایگاه آسیابان در ساختار اجتماعی روستا بررسی و مشخص شده با وجود آن که آسیابان بخشی از قشر خوش نشین روستا محسوب می شده اما به سبب دانش فنی و درآمد قابل توجه از اقشار مورد احترام اجتماع روستایی به شمار می آمده است. بخش سوم نیز به مساله زوال آسیاب و آسیابانی پرداخته و ورود آسیاهای موتوری، تغییر سبک زندگی و کاهش آب را از علل مساله دانسته است. داده های مقاله با دو روش مطالعه اسنادی و مطالعه میدانی تهیه شده اند. برای یافتن داده های میدانی نویسندگان دو سفر به مناطق روستایی آشتیان و بجنورد داشته اند. بر اساس یافته های مقاله آسیابان را نمی توان جزو گروه های خوش نشین با مرتبه اجتماعی پایین قلمداد کرد.