بررسی مفهوم خدا در الهیات وجوگرا (مک کواری) و نقد آن از منظر حکمت اسلامی

این نوشتار عهده دار تبیین، بررسی و نقد مفهوم خدا در تفکر کشیش و متاله معاصر بریتانیایی، جان مک کواری (متولد 1919) است. مک کواری دیدگاه های خود در الهیات فلسفی را بر مبنای تفکر وجودگرای (اگزیستانسیالیست) نام آشنای آلمانی، مارتین هایدگر پایه ریزی می کند. وی می کوشد از ظرفیت های تفکر هایدگر که ذاتا دینی و حتی به معنای متعارف «الهیاتی» نیست، الهیاتی دینی را طرح ریزی کند. بنابراین «هستی» در تفکر هایدگر را با «خدا» تطبیق می دهد و الهیات وجودگرایانه (اگزیستانسیالیستی) خود را تولید می کند. حاصل تلاش وی اگر چه از جهت الهیاتی ارزشمند است، لیکن دو نقد از منظر حکمت اسلامی بر آن وارد است: اولا، دیدگاه مک کواری درباره «هستی» آن گاه که هستی و خدا را یکی می داند، با دشواری روبه رو است. ثانیا، وی آن گاه که می کوشد نسبت هستی و خدا را تبیین کند، با خلط میان مفهوم و مصداق هستی مواجه است. اما در حکمت اسلامی ضمن اینکه «وجود» و خدا یکی نیستند، مرز میان مفهوم و مصداق وجود دقیقا مشخص و بر این اساس، نسبت وجود و خدا دقیق تر، آسان تر و فهم پذیرتر تبیین می شود. این مطالب، مبناهایی مهم برای نقد دیدگاه مک کواری را فراهم می آورد. در این نوشتار به ویژه دیدگاه های ابن سینا و صدرالمتالهین درباره وجود مورد توجه است.