مبانی نظریه شمول‎پذیری آیات قرآن

نظریه شمول معنایی الفاظ قرآن بیانگر نوعی روش تفسیری است که به توسعه‎پذیری ضابطه مند الفاظ قرآن کریم می انجامد، به گونه ای که در این روش هر معنا در زیر لایه دیگر معنا پنهان شده است، و با تامل و تدبر در مفهوم آیات، معانی توسعه یافته، به شکل پلکانی هویدا می گردند. این معانی که در تفاسیر با عناوین بطن، تاویل، جری و تطبیق معرفی می شوند، با نام توسعه طولی معانی الفاظ نیز نامبردار است. قلمرو این روش در آیات صفات الهی و همچنین آیاتی است که مضامین علمی و اجتماعی دارند. این نظریه بر مبانی و اصولی استوار است که زیربنای فکری بحث محسوب می شوند و در انتخاب و گزینش روش و گرایش تفسیر نقش بسزایی دارند. این مبانی عبارت اند از: عدم انحصار فهم به عصر مخاطبان، التزام به فرهنگ عصر نزول، وجود معانی کلی در قرآن کریم، و استعمال الفاظ برای روح معنا. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن شرح نظریه یادشده، مبانی اساسی آن تبیین گردد.