مطالعه انتقادی تقسیمات سعادت در فلسفه اسلامی

سعادت و غایت مطلوب انسان از نگاه فیلسوفان مسلمان قابل انقسام به بخش های مختلف بوده و معنایی منحصر به یک امر ومصداق واحد نیست؛ ازاین رو، از جهات و ابعاد گوناگون و به اعتبارات و حیثیات متعدد به تقسیم آن پرداخته اند.
این نوشتار می کوشد بنیادی ترین تقسیمات مطرح در زمینه سعادت وغایت کمال آدمی در فلسفه اسلامی را از حیث روش های کاربسته شده در این تقسیمات، محتوا، جامعیت و مانعیت بررسی و نقادی نماید.
براساس مطالعه و تحقیق انجام شده درجوانب مختلف موضوع وکلمات و تعبیرات حکیمان چنین برمی آید که مهم ترین این تقسیمات، یعنی تقسیم سعادت به «حسی و عقلی»، «فردی و جمعی»، «انسی و عقلی» و «دنیوی و اخروی» و نیز تقسیم به اعتبار معتقدات از جهاتی چند جای تردید و انتقاد دارند؛ زیرا براساس برخی آرا سعادت حسی حاصل از ادراکات حسی از یکسو نفی گردیده و از دیگرسو، با وجود جزم به سعادت فطری، تنها قسیم سعادت عقلی دانسته شده است، اما سعادت انسی مورد تاکید ازجانب بعضی فیلسوفان بدون سعادت عقلی تحقق ندارد و در واقع از مراتب آن به شمار می آید و سعادت جمعی برغم جایگاه آن در نیل به سعادت فردی مورد اهتمام چندان واقع نشده و نیز زوایای سعادت اخروی آن گونه که متوقع از مباحث حکمی است، مورد عنایت و روشنگری قرار نگرفته و این نکات ضرورت نگاه مجدد و انتقادی در این زمینه را ایجاب می نمایند.