تعیین ضرایب همبستگی فنوتیپی و تجزیه علیت برخی از صفات لوبیا چیتی L.) (Phaseolus vulgaris در شرایط غیر تنش و تنش خشکی

خشک سالی یکی از عوامل مهم محدودکننده تولید در جهان است و کاربرد روش های به نژادی یک راه کار اساسی در تولید ارقام متحمل و سازگار به تنش خشکی می باشد. به منظور محاسبه ضرایب همبستگی و تجزیه علیت برخی صفات مرتبط با عملکرد 15 لاین لوبیا چیتی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی کرج در سال 1383 کشت شدند. در شرایط بدون تنش هر هفت روز و در شرایط تنش کم آبی هر 10 روز یک بار عمل آبیاری صورت گرفت. در این پژوهش برخی صفات مانند خصوصیات فیزیولوژیکی (روز تا گلدهی، دوره پرشدن و رسیدگی دانه)، مرفولوژی دانه (طول، عرض و قطر دانه) و کمیت دانه (تعداد دانه و غلاف در بوته، وزن صددانه و غلاف) ارزیابی شد. در مدل رگرسیون گام به گام با دو صفت، مناسب ترین مدل هر دو محیط ارائه شد و ضریب همبستگی فنوتیپی صفات مرتبط با مدل و تجزیه علیت محاسبه شد. در مدل رگرسیونی وزن غلاف در هر دو محیط اولین صفت تعیین کننده با بیش ترین ضریب تبیین (919/0 R2=) بود به طوری که بیش از 90 درصد روی عملکرد موثر بوده و سهم دومین صفت در دو شرایط غیر تنش و تنش خشکی کم تر از 10 درصد بود. نتایج حاصل از همبستگی ساده فنوتیپی نشان داد وزن غلاف در هر دو شرایط آبیاری بیش ترین همبستگی را با عملکرد دانه در سطح یک درصد دارد (95/0r=) و نتیجه این تجزیه موید مدل رگرسیونی است. نتایج تجزیه علیت روی عملکرد در شرایط بدون تنش نشان داد که بیش ترین مقدار اثر مستقیم به ترتیب از طریق صفات وزن غلاف در بوته (035/1) و تاریخ 50 درصد گلدهی (201/0-) می باشد. نتایج حاصل از تجزیه علیت در شرایط تنش خشکی نشان داد که بیش ترین اثر مستقیم از طریق وزن غلاف (902/0) و تعداد دانه در غلاف (159/0) اعمال گردیده است. نتایج نشان داد که جهت برنامه های اصلاحی با هدف افزایش عملکرد در ارقام لوبیا چیتی، بهتر است گزینش بر اساس صفت وزن غلاف انجام گردد. هم چنین نتیجه گیری شد که درصد پروتئین در ژنوتیپ های لوبیا چیتی تحت تنش آبی، تغییر چشم گیری ندارد.