گزارش دو گونه از سوسک های پوستخوار خانوادهScolytidae در چوب‎های وارداتی از کشور روسیه

سطح اندک جنگل های ایران و ضرورت حفظ و صیانت از آنها، امکان برداشت و تامین چوب مورد نیاز صنایع مرتبط را در کشور فراهم نمی کند. بنابراین در حال‎حاضر برای تامین نیاز روزافزون به انواع چوب آلات، به دلایل مختلف ناگزیر از واردات آن هستیم. واردات چوب از کشور روسیه از طریق بنادر انزلی و آستارا در استان گیلان و بنادر نوشهر و امیرآباد در استان مازندران صورت می گیرد. یکی از مهمترین مباحث در بخش واردات، موضوع آفات و بیماری های قرنطینه ای می باشد. از‎این رو وضعیت آفات و بیماری های قرنطینه ای طی سال های 1386 تا 1388 به مدت سه سال، در قالب طرح تحقیقاتی در بنادر یاد‎شده مورد بررسی قرار‎گرفت.
در این بررسی، تعدادی نمونه از سوسک های پوستخوار خانوادهScolytidae از روی چوب‎های وارداتی از این بنادر جمع آوری شد. نمونه های مذکور برای شناسایی به دانشگاه علوم کشاورزی کشور سوئد ارسال‎شد که دو گونه از آنها توسط دکتر آکه لیندلو با نام‎هایPityogenes chalcographus (Linnaeus، 1761) و (Gyllenhal، 1813) Hylurgops palliatus شناسایی‎گردید. این دو گونه برای فون ایران جدید بوده و در موزه بندپایان سسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور نگهداری‎ می شود.
گونه Pityogenes chalcographus سوسک کوچکی است به طول 2 تا 3 میلیمتر که در آن قسمت سینه به رنگ سیاه و بالپوش ها به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز است. در انتهای هر بال پوش 3 عدد دندانه وجود دارد که این دندانه ها در حشرات نر بزرگتر از حشرات ماده است. میزبان ترجیحی این حشره گونه)H. Karst. (L. Picea abies می باشد، ولی به سایر گونه های سوزنی برگان نیز حمله می کند. حشرات کامل در فصل بهار زمانی که دما به بیش از 20-18 درجه سلسیوس می رسد، ظاهر می شوند. حشرات ماده پس از جفت گیری دالانی را در زیر پوست ایجاد کرده و به صورت متناوب در دو طرف آن تخم گذاری می کنند. پس از تفریخ تخم و رشد لاروها این دالان ها به شکل یک ستاره در‎می آید که در این حالت هر یک از دالان های لاروی که به طول حدود 3 سانتیمترمی باشند، در واقع یک بازو یا شعاع آن را تشکیل می دهد. این گونه بسته به شرایط آب و هوایی بین یک تا دو نسل در سال ایجاد می نماید (Jackson، 2011; Byers، 1993). در گونه Hylurgops palliates نیز حشرات کامل سوسک هایی به طول 3/2 تا 5/3 میلیمتر هستند که سر و قسمت شکمی در آنها به رنگ سیاه و پیش‎گرده و بالپوش ها به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز است. در این گونه تخم ها به رنگ سفید، لاروها بدون پا و c شکل بوده و مانند شفیره ها سفید رنگ هستند. گونه های مختلف خانواده Pinaceae (Abies spp.، Cedrus spp.، Larix spp.،. Picea spp و Pinus spp.) توسط این سوسک مورد حمله قرارمی گیرند. دالان های تخم این گونه حدود 3 تا 5 سانتیمتر طول دارد و حشرات ماده تخم های خود را به صورت تصادفی در گروه های کوچک در این دالان ها می گذارند. این حشره محیط های سایه و مرطوب را برای تغذیه و تولید مثل ترجیح می دهد. زمستان گذرانی در این گونه به صورت حشره کامل در زیر پوست تنه درختان میزبان و یا در خاک می باشد. این گونه نیز یک تا دو نسل در سال دارد (Jackson، 2011).
با توجه به این که این دو گونه از روی چوب های وارداتی به بنادر فوق الذکر جمع آوری شده اند و استقرار آنها روی سوزنی برگان کشور گزارش نشده است و طبق اظهار‎نظر دکتر لیندلو این گونه ها قبلا از ایران گزارش نشده اند، لازم است سازمان های اجرایی ذیربط اقدامات و تمهیدات لازم برای اعمال قوانین قرنطینه و ضدعفونی مناسب چوب های وارداتی را به عمل آورند. همچنین به موازات آن سسات و مراکز تحقیقاتی در خصوص امکان استقرار آنها روی سوزنی برگان کشور را در دستور کار خود قرار‎دهند.