توسعه فیزیکی شهرهای اسلامی و تعیین جهت های توسعه (مطالعه موردی:شهر اردکان یزد)

پدیده شهرنشینی، تحولاتی را در ساختار فیزیکی، اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی شهرها به وجود آورده است. شهر اردکان در شمال شهر یزد واقع شده است. با توجه به رشد جمعیت، توسعه فیزیکی این شهر در جهت افقی بوده و گسترش مداوم ساخت و سازهای شهری سبب از بین رفتن مزارع کشاورزی و باغهای اطراف شهر شده است. این مقاله سیر تحول و توسعه فیزیکی اردکان را بررسی میکند. در این باره، عوامل و متغیرهای مختلفی مانند راه های ارتباطی، شبکه سنتی استحصال آب (قناتها)، عوامل اقتصادی، نقش مذهب، سیاست و مدیریت شهری مورد توجه قرار گرفته است. روش تحقیق، تلفیقی با بهرهگیری از روش های میدانی، تاریخی، توصیفی و تحلیلی بوده و از داده ها و اطلاعات جمعیتی، اشتغال، صنعت، فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، شهرداری و وسعت و کاربری های موجود در مرکز آمار ایران و طرحهای هادی و جامع شهری و مقایسه آنها در دوره های مختلف 1335 تا 1390 و نقشه های توپوگرافی محل استفاده شده است. یافته ها نشان میدهد که شهر اردکان چهار مرحله توسعه شهری را پشت سر گذاشته است. قناتها نقش اساسی در پیدایش شهر و سپس چاه های عمیق و نیمه عمیق و انتقال آب از زایندهرود، تاثیر مهمی در تحول و توسعه فیزیکی اردکان داشته اند. عوامل افزایش جمعیت، گسترش وسعت شهر سالهای 1335 تا 1390، وجود چهار محور ترانزیتی مهم، گسترش زیاد بخش صنعت، اشتغال و آموزش در محور ارتباطی شمال- جنوب به ویژه محور اردکان- نایین و سمت غربی شهر، وجود و گسترش اماکن مذهبی در محله های مختلف و وجود 600 هکتار اراضی بایر به صورت پراکنده در سطح شهر در توسعه فیزیکی اردکان نقش بسیار مهمی داشته اند. به علت محدودیت هایی که در بخشهای شمالی، شرقی و جنوبی شهر وجود دارد، توسعه فیزیکی آن به سمت این مناطق نامناسب است.