بررسی نقش نمادین ترنج در فرش ایران

طرح های فرش ایران دارای دسته بندی های گوناگونی است که فرش ترنجی و لچک ترنج در این بین هم به لحاظ زیبایی و هم به لحاظ کثرت استفاده و تولید از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این بین به نظر نمی رسد که ترنج در فرش ایرانی تنها به دلیل ابعاد زیبایی شناختی اش به این درجه از اهمیت و کثرت رسیده باشد؛ و در این بررسی نقش ترنج در فرش ایران از منظر نمادین و به شیوه کتابخانه ای و تحلیل محتوا مورد کنکاش قرار گرفته است. ترنج به طور آشکار هم از نظر ظاهری و هم از نظر مفهومی در فرش به درجه ای از پختگی و زیبایی رسیده که در کمتر صنایع دستی دیگری بتوان شاهد آن بود. نقش ترنج در ادامه اعتقادات اسطوره ای و نمادین گلستان و حوض شکل گرفته، اما تکامل آن به شکل امروزی در اصل انعکاس ذهنیت، اندیشه و آرزوهای هنرمند مسلمان ایرانی در تجلی باغ بهشت و فضایی روحانی است. از طرفی در ترنج عینیت بخشیدن به تصورات مینوی از شکل زمینی و این دنیایی خود خارج شده و با بیانی نمادین با استفاده از نقوش تجریدی و انتزاعی، سعی در القای فضایی مقدس را دارد و اختصاصا تاکیدش بر دنیایی لامکان و لازمان است که در قالب تصویر و فرم خاصی نمی گنجد و اینجاست که هنرمند به بیان نمادین متوسل می گردد. برای القای این مفهوم والا طراح یا بافنده، مرکز فرش را با درک تمام معانی متصف به آن و در آگاهی کامل برمی گزیند.