نفت، ژئواکونومیک و امنیت ملی ایران

یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر امنیت ملی کشورهای تولیدکننده و مصرف کننده انرژی، نفت و گاز است. بعد از پیدایی نفت در ایران به مرور این ماده خام به عنوان مهم ترین مولفه تاثیرگذار بر اقتصاد، سیاست و به طور کلی امنیت ایران ایفای نقش کرده است. با تحول گفتمان ژئواستراتژیک به گفتمان ژئواکونومیک در دهه های اخیر و ایفای نقش برتر اقتصاد در عرصه مناسبات جهانی، نفت به عنوان خون صنعت مدرن در مقایسه با سایر عوامل قدرت از جایگاه بالاتری برخوردار شده است. در این میان ایران از دو جنبه تولید و مصرف انرژی در کانون توجه و تعاملات بین المللی واقع شده است. از طرفی این کشور در مرکز بیضی انرژی جهانی با 56 درصد ذخایر نفت در خلیج فارس و 39/10 درصد در حوزه خزر واقع شده است که با تپش آن صنعت و اقتصاد جهانی به حرکت افتاده و حیات خویش را تداوم می بخشد. مضافا اینکه این سرزمین قلب سه حوزه بزرگ ذخایر گازی جهان یعنی خلیج فارس، سیبری غربی و آسیای مرکزی با 2/70 درصد ذخایر گازی جهان را بهم ارتباط می دهد. از طرف دیگر ایران با داشتن 3/10 درصد از ذخایر نفت و 8/15 درصد از ذخایر گاز جهان در جایگاه دوم دنیا قرار دارد. از جنبه مصرف انرژی نیز ایران محل اتصال دو حوزه بزرگ مصرف انرژی یعنی هند و چین در شرق و اروپا در غرب واقع شده است. این ویژگی های دوگانه باعث گردیده که امنیت ایران و محیط پیرامونش برای نظام بین المللی اهمیت مضاعفی پیدا کند. بنابراین به نظر می رسد در دوره حاکمیت گفتمان ژئواکونومیک ایران باید با استفاده از دیپلماسی انرژی با اتخاذ رویکرد تعاملی و پرهیز از اتخاذ مواضع تقابلی از انرژی به عنوان یک فرصت برای تعامل با نظام بین الملل و ارتقاء امنیت ملی استفاده نماید.