ارزشیابی طرح مجتمع های آموزشی روستایی در ایران

طرح تاسیس مجتمع های آموزشی روستایی، از تجربه تشکیل «مدارس خوشه ای» در برخی کشورهای جهان، الگوبرداری شده است. اجرای طرح مذکور از سال تحصیلی 89-1388، در کشور آغاز شده است. پژوهش حاضر، برای ارزشیابی این طرح در سال تحصیلی 91-1390 انجام شد. اطلاعات مورد نیاز، با استفاده از ابزارهای مختلف (سه نوع فرم مصاحبه و پنج نوع پرسشنامه) جمع آوری گردید. 116 مدیر مدرسه، 246 معاون/ آموزگار، 1138 معلم، 1230 ولی دانش آموز و 1847 دانش آموز، به پرسشنامه های محقق ساخته پاسخ دادند. علاوه بر این، در استان های منتخب با 40 نفر کارشناس آموزش و پرورش، 120 مدیر مجتمع و 90 نفر معلم عضو مجتمع مصاحبه شد. بر اساس یافته های پژوهش، مولفه های مختلف طرح مجتمع های آموزشی، ظاهرا مناسب است. ظرفیت های طرح برای ارتقاء کیفیت آموزش و پرورش، انکارناپذیر است، ولی در مورد اجرای مناسب آن در شرایط کنونی، نگرانی وجود دارد. گرچه پاسخ های اکثر افراد گروه های مورد بررسی، به مواد پرسشنامه ها، نگرش مثبت آن ها را نشان می دهد، اما ظاهرا بخشی از این نگرش، به اثر «بیم ارزشیابی» و تمایل به بیان پاسخ های اجتماع پسندانه برمی گردد. در ضمن، این دیدگاه مثبت با ابهام های فراوانی (اگر ابهام های طرح، برطرف شود، اگر فرهنگ سازی شود، اگر همه مجریان به اجرای طرح، متعهد باشند و غیره) همراه بوده و به انتزاع طرح تدوین شده از بستر و شرایط واقعی آن، مشروط شده است. بر اساس یافته های پژوهش می توان گفت که مسئولان آموزش و پرورش استان به اندازه کافی توجیه نشده اند. به همین دلیل، گاهی در اذهان کارشناسان، تصورات متناقضی درباره طرح مورد بحث وجود دارد. یگانه ضمانت اجرایی طرح، دستور مقامات بالادست است و بیم می رود که با تغییر مسئولان ارشد وزارت آموزش و پرورش، اجرای طرح مجتمع های آموزشی متوقف شود. ضعف تعهد و مقاومت های برخی از مجریان طرح، به ویژه معاونان مدارس که احساس می کنند از مقام خود تنزل یافته اند، می تواند به تنش هایی منجر شود و به عنوان عامل بازدارنده موفقیت طرح عمل کند. بنابراین، اتخاذ تدابیر مناسب برای ارتقاء انگیزش و تضمین تعهد مجریان طرح، ضرورت دارد. اهتمام مجریان طرح در همه سطوح وزارت آموزش و پرورش، می تواند طرح مجتمع های آموزشی را با نظام آموزشی سازگار سازد و از وابسته بودن بقاء آن به شخص وزیر جلوگیری کند.