بررسی میزان تاثیر آموزش مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی بر ارتقاء رفتارهای خودمراقبتی بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت منطقه سیستان در سال 1390

سل یکی از شایع ترین بیماری های عفونی است که سالانه منجر به بیش از 2 میلیون مرگ در جهان می گردد. و چون در بسیاری از نقاط جهان به خوبی کنترل نشده است، به عنوان یک فوریت جهانی ازسوی سازمان جهانی بهداشت اعلام گردیده است. مهمترین مخازن عفونت را بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت تشکیل می دهند و لذا برای کنترل این بیماری آموزش و آگاهی دادن به آنها در مورد بیماری و رفتارهای مراقبت از خود ضروری می باشد. شاخص متوسط بیماری سل در سیستان بیش از 11 برابر شاخص جهانی است. این مطالعه با هدف تعیین میزان تاثیر الگوی اعتقاد بهداشتی بر ارتقاء رفتارهای خود مراقبتی بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت منطقه سیستان در سال1390 انجام شد.
چارچوب این مطالعه نیمه تجربی را الگوی اعتقاد بهداشتی تشکیل می دهد، نمونه ها با روش طبقه ای تصادفی به تعداد 160 نفرانتخاب و به دوگروه 80 نفره آزمون و کنترل تقسیم شدند. داده ها بوسیله پرسشنامه محقق ساخته پس از تعیین روایی و پایایی آن، گردآوری شدند. بر اساس نیازهای آموزشی تعیین شده در طی پیش آزمون و با توجه به اهداف پژوهش، در چارچوب الگو، برنامه و روش های آموزشی تدوین و در گروه آزمون به اجرا درآمد. مواد آموزشی طراحی شده شامل کتابچه و پمفلت بود. مداخله شامل 3 جلسه آموزشی بود. دو گروه، یک ماه پس از مداخله پیگیری و از آنها پس آزمون گرفته شد. داده های جمع آوری شده در قبل و بعد از مداخله با استفاده از نرم افزار SPSS16 و آزمون های توصیفی و تحلیلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
میانگین سنی افراد مورد مطالعه 20/55 سال، میانگین مدت درمان 32 روز، اکثریت افراد مورد مطالعه؛ (8/53در صد) زن، (9/76 در صد) بیسواد، (9/76 در صد) ساکن روستا،(8/41 در صد) و دارای درآمد ماهیانه خانوار بین 200-100 هزارتومان در ماه بودند. 2/21 در صد دارای سابقه بیماری در خانواده و 7/83 در صد آنها قبلا آموزش هایی را درباره سل دریافت کرده بودند. نتایج به طور کلی حاکی از ارتقاء میانگین امتیازات سازه های الگو، آگاهی و رفتارهای خود مراقبتی گروه آزمون در بعد از مداخله آموزشی بود و آزمون تی وابسته این تغییر را معنی دار نشان داد (001/0>P). آزمون تی مستقل نشان داد که دو گروه بعد از آموزش از نظر تمامی سازه ها، آگاهی و رفتارهای خودمراقبتی بجز سازه شدت درک شده و خودکارآمدی دارای اختلاف معنی دار بودند (05/0>P). نتایج آزمون های کروسکال والیس و من ویتنی نشان دادند که از بین متغیرهای دموگرافیک، سن، میزان تحصیلات، محل سکونت و منبع کسب آموزش با متغیرهای اصلی تحقیق ارتباط معنی دار داشته اند (05/0>P). آزمون همبستگی نشان داد که در بعد از مداخله در گروه آزمون بین سازه های الگو و آگاهی با رفتارهای خودمراقبتی همبستگی مثبتی وجود دارد (001/0>P) و بر اساس آنالیز رگرسیون سازه موانع درک شده (01/0P=) و آگاهی (001/0>P) بیشتر از سایر سازه ها می توانند پیش بینی کننده های مفیدی در ارتقاء رفتارهای خود مراقبتی باشند.
آموزش بهداشت از طریق الگوی اعتقاد بهداشتی آگاهی و رفتارهای خودمراقبتی بیماران را ارتقاء می دهد و این امر از شیوع بیماری در جامعه که می تواند مسبب ناتوانی، مرگ و میر و مشکلات اقتصادی و اجتماعی شود، جلوگیری می کند.