ارزیابی اثرات زیست محیطی کاربرد آفتکش ها در نظام های مختلف تولید چغندرقند (Beta vulgaris L.) در استان های خراسان

ساماندهی برنامه های مدیریت آفات از دیدگاه محیط زیست و تغییر سمت و گرایش آنها به سوی برنامه های با کمترین مخاطرات زیست محیطی یکی از مهمترین اولویت های متخصصین مرتبط با تولید غذا به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. این مطالعه تاثیرات زیست محیطی مصرف آفتکش ها در نظام های مختلف تولید چغندرقند (Beta vulgaris L.) را با استفاده از روش شاخص تاثیر زیست محیطی(Environmental Impact Quotient) یا EIQ در استان های خراسان به عنوان بزرگترین منطقه تولید این محصول استراتژیک در کشور ارزیابی کرده است. در این مطالعه، اطلاعات مربوط به کلیه سموم مورد استفاده در 26 منطقه از 11 ناحیه جغرافیایی در استان های خراسان (استان های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی) در سه نظام تولید سنتی، نیمه مکانیزه و مکانیزه چغندرقند جمع آوری شد. بر اساس شاخصEIQ که نشان دهنده متوسط فشار زیست محیطی وارد بر سه جزء کارگران مزرعه ای، مصرف کنندگان وجزء اکولوژیک است، در هر سه نظام تولید چغندرقند در استان های خراسان، بیشترین اثر منفی کاربرد آفتکش ها مربوط به جزء اکولوژیک یعنی اثر بر موجودات زنده بوم نظام بود. این تحقیق نشان داد که افزایش استفاده از آفتکش ها در مزرعه به لحاظ تنوع سموم و مقدار کمی ماده موثره رابطه ای با عملکرد ندارد. همچنین با افزایش مکانیزاسیون در تولید چغندرقند مقدار فشار زیست محیطی وارد شده در مزرعه افزایش می یابد، اما با در نظر گرفتن میزان تولید هر یک از نظام های تولید چغندر، آسیب های زیست محیطی ایجاد شده به ازای یک تن چغندرقند تولید شده در نظام های مکانیزه 33 درصد کمتر از نظام های سنتی بود. بنابراین، به نظر می رسد که امکان بهبود کارکرد زیست محیطی تولید چغندرقند با کاهش مصرف یا جایگزینی سموم شیمیایی همراه با حفظ و یا افزایش عملکرد اقتصادی وجود داشته و تمایل نظام های تولید چغندرقند به سوی نظام های مکانیزه تر و پر تولیدتر می تواند در مقیاس ملی هزینه های زیست محیطی تولید داخلی را کمتر و در مقیاس جهانی نیز از بار زیست محیطی ناشی از حمل و نقل تولید غیر محلی جلوگیری نماید.