جایگاه نیت در تفاوت بنیادین فقه و اخلاق (با تاکید بر آیات و روایات)

اخلاق و فقه دو علم مشهور از علوم اسلامی است. دانشورانی به بیان وجوه اشتراک و افتراق اخلاق و فقه پرداخته اند؛ اما به نظر می رسد مهم ترین تفاوت، موضوع نیت و انگیزه باشد که در اخلاق، پایه و اساس است و در فقه، تنها در ابواب عبادات مطرح است؛ البته آنجا نیز، انگیزه اخلاقی متعالی تر از نیت فقهی است.
اصولا فقه شرایط صحت عمل و اخلاق شرایط قبول عمل را بیان می کند. اولی ظاهر عمل را می بیند و به صحت یا بطلان حکم می کند و دومی باطن عمل را می نگرد که معیار سنجش آن میزان اخلاص در نیت و انگیزه است.
تجری و قصد گناه در ترک محرمات و قتل کسی با انگیزه خصومت شخصی، درحالی که آن فرد، مهدورالدم باشد، از مصادیق این تفاوت است.