بررسی تاثیر نوع حقوق عرفی بهره برداران بر وضعیت و تولید مرتع (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی دماوند شهرستان آمل)

در این تحقیق با مقایسه سه شیوه بهره برداری مشاعی، شورایی و افرازی، تاثیر نوع حقوق عرفی بهره برداران بر وضعیت و تولید علوفه سامان های عرفی مراتع ییلاقی دماوند شهرستان آمل مورد ارزیابی شده است تا بر اساس آن بتوان مناسب ترین شیوه بهره برداری را برای حفظ پایداری بوم شناسی معرفی کرد. در این راستا 15 سامان عرفی در سه شیوه بهره برداری انتخاب شد و با توجه به اهداف و فرضیه های تحقیق، 88 پرسشنامه از طریق مصاحبه مستقیم با بهره برداران در منطقه تکمیل شد. وضعیت مراتع در سامان های عرفی با استفاده از روش چهار فاکتوری و میزان تولید با روش قطع و توزین اندازه گیری شد. آزمون های کای اسکور و تجزیه واریانس به ترتیب نشان داد که حقوق عرفی بهره برداران بر وضعیت مرتع و همچنین تولید علوفه مراتع اثر معنی داری داشته اند و شیوه بهره برداری افرازی دارای بهترین وضعیت و تولید علوفه در سامان های عرفی منطقه است. همچنین، نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد بین تعداد بهره برداران و تعداد دام موجود در هر سامان عرفی با وضعیت و تولید مرتع رابطه منفی و معنی داری در سطح یک درصد درصد وجود دارد. اختلاف معنی دار بین تعداد دام مجاز و تعداد دام موجود بهره برداران نشان داد که نوع حقوق عرفی بر میزان رقابت در افزایش تعداد دام و استفاده بیشتر از توان بوم شناسی مراتع موثر است. برای حفظ پایداری بوم شناسی و تعادل اجتماعی در مراتعی که بهره برداری در آنها به صورت گروهی است، می توان با خرید حقوق عرفی بهره برداران خرده پا نسبت به کاهش تعداد دام و بهره بردار اقدام کرد و فشار بر مراتع را کاهش داد.