ریخت شناسی داستان مهر و ماه

مقاله حاضر به مطالعه و تحلیل داستان مهر و ماه می پردازد. علاوه بر طرح مباحثی درباره این داستان، پیشینه و روایت های دیگری از آن، به پژوهش ریخت شناسانه ساختار داستان و عناصر آن توجه شده و مباحثی مانند زبان، شخصیت، راوی و زاویه دید، ساختار زنجیره ای داستان، بن مایه ها، زمان و مکان در آن بررسی شده است. سراسر کتاب را یک داستان بلند در برگرفته و شخصیت های متعددی در پیشبرد رویدادها درگیرند. نثر این اثر گاهی ساده و گاهی فنی و مسجع می شود. در این داستان از 45 شخصیت استفاده شده که غالبا با نام خاص از آنها یاد می شود. بیشترین شخصیت ها را جادوان و پریان(5/24 درصد) و زنان و دختران (2/22درصد) تشکیل داده اند. راوی داستان نامعلوم و مبهم است. زاویه دید داستان، سوم شخص یا دانای کل است. کارکردهای سی و یک گانه مورد نظر پراپ را در این داستان می توان دید و آن را می توان در شش مرحله وضعیت آغازین، پیچیدگی مسئله، انتقال، ستیز، بازگشت و به رسمیت شناخته شدن دسته بندی کرد. الگوی روایی داستان بدین قرار است:α γ φ δ β ↑ ε λ F A C λ E G G K D H F C B E B O λ H K M Ex φ Pr U K E Pr O T L K W QN I Rs ↓شخصیت های داستان را نیز می توان از منظر پراپ در هفت حوزه کنش متمایز کرد. حوادث خارق العاده از عناصر اصلی این داستان است که به همراه جادوان و پریان روایت را پیش می برد، زمان، طبق روال داستان های سنتی نامعلوم و کلی است. مکان های شکل گیری داستان برخی واقعی و برخی خیالی اند و از چین، هند، مکه، شام و مصر تا مغرب را در بر می گیرند.