مباحث فرامتنی اسلامی سازی علوم انسانی (بررسی مقایسه ای رویکرد حداکثری فرهنگستان علوم اسلامی و موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی)

هدف این پژوهش، بررسی دو مصداق از رویکرد حداکثری؛ یعنی فرهنگستان علوم اسلامی با تاکید بر اندیشه های مرحوم سید منیرالدین حسینی و موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) با تاکید بر دیدگاه های استاد مصباح یزدی است. روش پژوهش در این مقاله، توصیفی و از نوع تحلیل اسنادی است. فرهنگستان در صدد اسلامی سازی سایر عرصه های جامعه اعم از علمی، اجرایی، مدیریتی است؛ در حالی که مصباح، موضوع اسلامی سازی را صرفا در حیطه علوم دنبال می کند. دستگاه فکری فرهنگستان، از عمق، گستردگی و پیچیدگی خاصی برخوردار است؛ در حالی که نظام فکری استاد مصباح این گونه نیست. از همین رو، فرهنگستان مباحثی همچون: فلسفه شدن، روش عام، روش خاص و رابطه ارزش، بینش و دانش را مطرح می کند؛ در حالی که مباحث استاد مصباح فراتر از طرح جامع تحول نمی رود. فرهنگستان، عمل فهم را مانند دیگر افعال انسان، دارای اراده می بیند و معتقد است فهم و معرفت دینی بشر همواره در حال تکامل است. در نتیجه، نمی توان نظر و دیدگاه ارائه شده از اسلام در ارتباط با موضوع خاصی مثل اقتصادیا سیاست را سخن آخر در آن زمینه دانست و جلوی مطرح شدن نظریه های بعدی را گرفت یا با آنها به مخالفت پرداخت. بر این اساس، علوم اسلامی نیز ثابت و قطعی نبوده، دائم در حال تکامل تغییر و تحولند. به نظر می رسد علاوه بر اثبات امکان اسلامی سازی علوم، مبانی فرامتنی از تاثیر بسزایی در فهم و خوانش متون مقدس و در نتیجه، جهت دهی به اسلامی سازی علوم برخوردارند؛ لذا می توان از علوم اسلامی متعدد و نه صرفا یک علوم اسلامی سخن گفت.