زمین شناسی، کانی سازی، ژئوشیمی ایزوتوپ Rb-Sr و Sm-Nd، سن سنجی U-Pb و توده های نفوذی مرتبط با کانی سازی کرتاسه منطقه کلاته آهنی، جنوب غرب گناباد

منطقه اکتشافی کلاته آهنی در 27 کیلومتری جنوب غرب گناباد در استان خراسان رضوی قرار گرفته، از نظر تقسیمات ساختاری در شمال بلوک لوت واقع شده است. زمین شناسی منطقه شامل سنگهای رسوبی دگرگون شده سازند شمشک است که توده های نفوذی نیمه عمیق مونزونیتی در آنها نفوذ نموده اند. این توده های نفوذی در نمونه های کمتر آلتره، دارای پذیرفتاری مغناطیسی کمتر از SI 5-10×25 است که نشان می دهد از نوع گرانیتوئیدهای سری ایلمنیت و احیایی هستند. آلتراسیون های آرژیلیک، سیلیسی، پروپیلیتیک و هماتیتی در سنگهای دگرگونی و توده های مونزونیتی دیده می شود و زون آرژیلیک، مهمترین آلتراسیون منطقه است. کانی سازی منطقه در سطح به شکل دو رگه سیلیسی- سولفیدی با امتداد شمال غربی- جنوب شرقی دیده می شود که بخش اعظم کانی های سولفیدی اکسید شده اند. در مطالعه مغزه ها، کانی سازی رگه چه ای و افشان در توده های مونزونیتی و سنگهای دگرگونی اطراف شناسایی شد. 8 نوع رگه چه و رگه در مطالعات زیرسطحی مشخص شد که بیشترین تراکم آنها تا 38 عدد در متر در واحد بیوتیت مونزونیت پورفیری است. کانی های اولیه شامل پیریت، کالکوپیریت، گالن، اسفالریت و کانی های ثانویه شامل مالاکیت، کریزوکولا، هماتیت و گوتیت همراه با باطله کوارتز و سیدریت است. ناهنجاری های بالای ژئوشیمیایی از عناصر مس، سرب، روی، قلع، آرسنیک و طلا در رگه ها و رگه چه های کانی سازی در سطح زمین و مغزه ها دیده می شود، به طوری که حداکثر مس تا بیش از 6/0 درصد، آرسنیک، سرب و روی تا بیش از 1 درصد، طلا تا 150 میلی گرم در تن و قلع تا 133 گرم در تن اندازه گیری شد. لازم به ذکر است مقدار قلع در رگه ای در شمال محدوده (رودگز) تا بیش از 1 درصد می رسد.
براساس شواهد آلتراسیون، کانی سازی و ژئوشیمی، احتمالا کانی سازی های قلع با گرانیتوئیدهای احیایی کرتاسه در ارتباط است. براساس سن سنجی به روش U-Pb در کانی زیرکن، سن توده های مونزونیتی مرتبط با کانی سازی منطقه کلاته آهنی معادل 109 میلیون سال (کرتاسه تحتانی) است. مقادیر نسبت 87Sr/86Sr اولیه (710189/0 تا 710647/0) و نسبت 143Nd/144Nd اولیه (512113/0 تا 512270/0) در این توده ها نیز نشات گرفتن ماگما از پوسته قاره ای را نشان می دهد.
بدون شک این پژوهش پنجره ای متفاوت از فعالیتهای ماگمایی بلوک لوت و جایگاه تکتونوماگمایی آن و کانی سازی قلع- مس مرتبط با آن را در شرق ایران مشخص کرده که می تواند گامی برای اکتشاف هرچه بیشتر این نوع کانی سازی و توده های نفوذی مربوط به آن در دیگر نقاط بلوک لوت باشد.