انواع بست رنگ در متون تاریخی فنی نقاشی و خوشنویسی ایران

از مهم ترین منابع شناخت فنون قدیمی رنگ سازی به خصوص در مورد بست های نقاشی ایرانی، رسالات فنی قدیمی است. بدون بکار گیری روشی منظم و تعریف شده، بررسی متون فنی قدیمی ممکن نیست. پرسش اصلی این است که بست های مرسوم در نقاشی ایرانی کدام مواد بوده و آیا تناسبی بین بست و رنگدانه وجود داشته است یا نه. در مقاله حاضر 24 رساله چاپ شده فارسی از قرن ششم هجری تا اواخر دوره قاجار از حیث انواع بسته ای نقاشی ذکرشده و رابطه بست ها با رنگدانه تحلیل شده است. در پایان نتیجه گیری می شود که بسته ای ذکرشده در منابع به این شرح هستند: صمغ، صمغ عربی، سفیده تخم مرغ، زرده تخم مرغ، سریشم، انزروت، نشاسته، سریش، روغن کمان، روغن کنجد و روغن. سپس ویژگی هر نوع بست به طور جداگانه شرح داده می شود. بنا بر متون بررسی شده، صمغ عربی بستی بوده که برای تمام رنگدانه ها استفاده می شده است. ترکیب صمغ و سریشم و صمغ و بست تخم مرغی نیز به ترتیب برای چسباندن ورق فلزی و مرکب سازی توصیه شده است. زرده تخم مرغ بست مناسب نقاشی روی چوب و انزروت بست خاص زنگار بوده و بست روغنی از دوره صفوی در متون ظاهرشده و به جز برای باقی رنگدانه ها کاربرد داشته است.