سنندج شهر ارسی، بررسی روند شکل گیری و گسترش هنر ارسی سازی براساس نمونه های موجود

ارسی های بسیاری در آثار دوره های صفوی و به ویژه خانه های دوره قاجار در سنندج باقی مانده است. اگرچه این خانه ها دارای آرایه های متعددی هستند، ارسی در این میان، از جایگاه خاصی برخوردار است. این پژوهش در پی آن است که به چند سوال پاسخ دهد و فرضیه هایی را که درباره سابقه، فن ساخت و ویژگی ارسی سازی شهر سنندج را طرح کرده، اثبات کند. در این پژوهش، کوشش شده که به اهمیت و جایگاه ارسی در شهر سنندج به صورت تاریخی و توصیفی تحلیلی نگریسته شود. پیشینه استفاده از ارسی در بناهای شهر سنندج به طور دقیق مشخص نیست؛ اما مدارک و شواهد موجود نشانگر این است که استفاده از ارسی در بناهای دوره صفوی آغاز شده است. مدارک و شواهد قطعی تری در استفاده از ارسی و ارسی سازی در ساختمان های مسکونی دوره قاجار، نیز در دست است که نشان می دهد که ساختن ارسی و استفاده از آن در این دوره، گسترش چشمگیری داشته و می توان سنندج را از مراکز مهم ساخت ارسی در دوره قاجار شمرد. گستردگی استفاده از ارسی از سویی، نشانگر این است که افراد زیادی در این حرفه اشتغال داشته اند؛ بنابراین، ساختن ارسی و استفاده از آن، از چنان جایگاه و اهمیتی برخوردار بوده که در خانه های مردم عادی هم نمونه ای با پیمون کوچک (1) وجود داشته است. در برخی خانه های با پیمون بزرگ (2) تعداد ارسی به بیش از ده نمونه هم می رسد. گسترش و بهره مندی از ارسی در ساختمان، توجه سازندگان را به سمتی سوق می دهد که طرح ارسی های شهر سنندج را با وجود حفظ کلی ارسی سازی ایرانی، ولی با شیوه بومی محلی، همچون سایر هنرها ازجمله فرش و صنایع دستی را ایجاد کنند. با اتکا بر این پشتوانه غنی در ارسی سازی، می توان برای احیا یا نوآوری در آن، از فراموشی و نابودی این هنر جلوگیری کرد.