پویایی مکانی علف های هرز یک مزرعه با سابقه تناوبی کلزا- آیش- گندم

به منظور ارزیابی پویایی مکانی علف های هرز طی فصل رشد، آزمایشی در سال زراعی 86-1385 در مزرعه نمونه آستانه قدس رضوی واقع در 10 کیلومتری جنوب شرقی مشهد به اجرا درآمد. به این منظور قطعه زمینی به مساحت یک هکتار و با سابقه تناوبی کلزا- آیش- گندم انتخاب شد. علف های هرز موجود در مزرعه به روش نمونه برداری گسسته سیستماتیک و با استفاده از کوادرات 5/0 × 5/0 متر، طی سه مرحله به ترتیب قبل از کنترل شیمیایی، پس از کنترل شیمیایی و قبل از برداشت به تفکیک گونه شمارش و تراکم هر گونه ثبت گردید. در 196 نقطه نمونه برداری شده از مزرعه، 15 گونه علف هرز مشاهده شد. تراکم کل علف های هرز در مزرعه طی مراحل اول، دوم و سوم نمونه برداری به ترتیب معادل 42/44، 16/12، 93/3 بوته در متر مربع بود. به نظر می رسد این روند نزولی، در نتیجه کارایی عملیات کنترلی ایجاد شده است. در مرحله اول نمونه برداری گونه هایGoldbachia laevigata و Chorispora tenella مهمترین علف های هرز مزرعه بودند. این درحالی بود که علف های هرز Fumaria vaillantii و Polygonum aviculare در مرحله دوم نمونه برداری اهمیت پیدا کردند. در مرحله سوم نمونه برداری نیز هفت بند غالب ترین علف هرز مزرعه و از اهمیت شاهتره کاسته شد. جهت توصیف پویایی مکانی علف های هرز مزرعه از روش زمین آمار استفاده شده و توابع واریوگرام گونه ها در سه مرحله نمونه برداری محاسبه شدند که واریوگرام های تهیه شده از مدل های کروی و نمائی تبعیت می کردند. پس از محاسبه اجزاء واریوگرام ها مشخص شد که کمترین و بیشترین اثر قطعه ای به ترتیب معادل 13/0 و 45/0 بودند. دامنه تاثیر گونه های غالب مزرعه نیز بین 8/2 تا 6/196 متر متغیر بود. با استفاده از اجزاء واریوگرام های محاسبه شده در فرایند درون یابی کریجینگ نقشه های توزیع مکانی علف های هرز مزرعه رسم شدند که که توزیع لکه ای، و در امتداد جهت شخم را در بیشتر موارد مشاهده شد. نتایج نشان داد که حضور گیاه زراعی کلزا در تناوب و عملیات کنترلی متناظر با آن روی نوع علف های هرز مزرعه و توزیع مکانی گونه های مورد مطالعه موثر بود. در واقع تناوب زراعی با تاثیر بر جوامع علف های هرز می تواند در کنترل تلفیقی علف های هرز به عنوان یک گزینه مطرح باشد.