قوه خیال و ادراک خیالی از دیدگاه ابن سینا و سهروردی

قوه خیال در بین سایر قوای ادراکی چه نقش و وظیفه ای بر عهده دارد؟ آیا ادراک خیالی امری مادی و مربوط به عالم محسوسات است یا امری است مجرد؟ ابن سینا و سهروردی قوه خیال را به منزله یکی از قوای باطنی معرفی می کنند و نیز خیال را یکی از مراحل ادراک می دانند. در این مقاله نخست مبانی جهان شناسانه و سپس مبانی نفس شناسانه ابن سینا را بیان می کنیم. ابن سینا با مشرب مشائی به بحث قوه خیال می پردازد. وی قوه خیال را قوه ای می داند که صورت های موجود در حس مشترک را در خود نگاه می دارد و در جریان ادراک خیالی، خیال را به عالم حس محدود می کند. سپس مبانی جهان شناسانه و نفس شناسانه شیخ اشراق را بیان می کنیم. سهروردی نیز با مشرب اشراقی به بحث قوه خیال می پردازد. وی همانند ابن سینا قوه خیال را مادی می داند، اما در جریان ادراک خیالی، نظریه ابن سینا را نمی پذیرد و صورت های مشاهده شده در قوه خیال را صوری می داند که در قوه خیال ظهور یافته اند. به نظر او یک عالم داریم غیر از عالم ماده که اصل همه چیز آنجاست و در جریان ادراک خیالی صور موجود در آن عالم در قوه خیال ظهور می یابند. او این عالم را عالم مثال (صور معلقه) می نامد. در قسمت پایانی مقاله نیز به اشتراک ها و اختلاف های دو فیلسوف می پردازیم.