ضمیر دوم شخص در داستان های فارسی

متن داستانی، علاوه بر القای حال وهوای جهانی موهوم، تناسبی را نیز میان آن جهان خیالی و جهان واقع برمی انگیزد. انگیزش کلامی این گونه مناسبات هستی شناختی میان جهان داستان و زیست جهان پیرامون خواننده را در این جا به «بافت وابستگی گفتمان روایی» تعبیر کرده ام و برای تبیین آن، به کاربردشناسی یکی از نشانه های کلامی برجسته اش - یعنی ضمیر دوم شخص پرداخته ام. در آغاز این راه، پاره ای از مفاهیم روایت شناختی لازم برای تشریح بافت وابستگی داستان را معرفی کرده ام. سپس به ذکر پاره ای ملاحظات زبان شناختی درباره بافت وابستگی گفتمان روایی پرداخته ام. پس از مرور انواع عبارت های اشاری، با بررسی کارکرد ارجاعی ضمیر دوم شخص در نمونه هایی از گفتمان روایی، نشان داده ام که از این ضمیر به چندروش می توان برای وابستن جهان داستان به بافت بیرون از آن بهره گرفت، و ضمیر دوم شخص، امروزه در ادبیات داستانی ایران، افزون بر تنها کارکردی که زبان شناسان به طور سنتی برایش قایل بوده اند (شاخص گذاری مخاطب در بافت حاکم بر گفتگوهای شفاهی)، چه کارکردهایی یافته است. با شناسایی و بررسی این کارکردها سرانجام به این نتیجه رسیده ام که گاهی در داستان های نوین فارسی از ضمیر دوم شخص، نه برای تثبیت مرزهای هستی شناختی میان عوالم پندار و جهان واقع، که برای درهم ریختن این مراتب وجودی استفاده می شود.