رخداد انواع گوناگون کانسارهای سولفید توده ای آتشفشان زاد (VMS) و ارتباط آن با تحولات زمین ساختی- ماگمایی در پهنه سنندج- سیرجان

انواع گوناگونی از نهشته های سولفید توده ای آتشفشان زاد (VMS) در بخش های شمالی و جنوبی پهنه سنندج- سیرجان تشکیل شده اند که از مهم ترین آنها می توان کانسارهای مس- روی- نقره بوانات (نوع پلیتیک مافیک یا Besshi)، مس- روی سرگز (نوع بایمدال مافیک یا Noranda) و روی- سرب- مس چاه گز (نوع سیلیسی کلاستیک فلسیک یا Bathurst) در بخش جنوبی و کانسار سولفید توده ای غنی از طلای باریکا (نوع بایمدال فلسیک یا Kuroko) را در بخش شمالی نام برد. مقایسه این نهشته ها و بررسی ارتباط تشکیل آنها با فرایندهای تکتونو- ماگمایی در این پهنه نشان دهنده تشکیل آنها در حوضه های کافتی درون کمانی مرتبط با فرورانش پوسته اقیانوسی نوتتیس به زیر صفحه قاره ای ایران در دوران مزوزوییک است. دلیل اصلی رخداد انواع گواناگون VMS در این پهنه، می تواند در ارتباط با تحول و تکامل ماهیت ماگما و حوضه ای کافتی درون کمانی باشد. مقایسه این نهشته ها با همدیگر از دید برخی ویژگی ها مانند سنگ های درون گیر و توالی میزبان و همبود (پاراژنز) کانی شناسی نشان می دهد که نهشته های بوانات و سرگز با کانسار چاه گز تفاوت های آشکاری دارند که به نظر می رسد دلیل اصلی این تفاوت ها ترکیب ماگمایی متفاوت یعنی فلسیک بودن ترکیب اصلی سنگ های آتشفشانی در توالی منطقه چاه گز و مافیک بودن آنها در توالی های میزبان مناطق بوانات و سرگز باشد. ایجاد و گسترش کافت کمانی در مناطق بوانات و سرگز در مراحل آغازین قرار دارد در حالی که کافت درون کمانی در منطقه چاه گز به بلوغ رسیده است و این دلیل اصلی تفاوت در ماهیت ماگما و نوع کانه زایی VMS در این مناطق است. پهنه سنندج- سیرجان (به ویژه بخش جنوبی آن) به دلیل میزبانی انواع گوناگون و بزرگ ترین و بیشترین ذخایر VMS شناخته شده در ایران، جذاب ترین پهنه ساختاری برای اکتشاف این نهشته ها است.