جامعه شناسی معرفت فارابی

همواره یکی از دغدغه های اندیشمندان علوم انسانی، مباحث معرفت شناسی بوده است؛ هر چند درباره مبانی و رویکرد آن اختلاف دارند. پس از رنسانس، در غرب دو دیدگاه اقتصاد سرمایه داری و جامعه نگری روی مباحث معرفت شناسی تاثیر گذاشت. اما معرفت شناسی براساس مبانی اسلامی و از دیدگاه متفکران مسلمان، مبدا هستی شناسانه و وجودشناسانه دارد. اندیشمندان مسلمان، به ویژه فارابی، باتوجه به جامعیت نگری که درباره معرفت شناسی دارند، خاستگاه معرفت را سرچشمه گرفته شده از امور و متاثر از عوامل گوناگونی می دانند؛ از این رو، نقش عقل و عوامل غیبی در معرفت شناسی فارابی، جایگاه ویژه ای می یابد. معرفت شناسی فارابی براساس اصل وجود شناسانه است و از ابزار حس شهودی، عقل و وحی بهره می برد. اهمیت منابع معرفت شناسی فارابی در برجستگی نقش عقل، جهان غیب و اجتماع در آن است. عوامل تاثیرگذار بر معرفت از دیدگاه فارابی، دربرگیرنده عالم غیب، نوع غایت نگری، علل اجتماعی فرهنگی، تعلیم و تربیت، پایگاه اقتصادی، فضای سیاسی−اجتماعی، صفات نفسانی، جهان بینی، کنش های میان فردی و اراده افراد است.