مطالعه ساختار سجاده های (معاصر) سیستان و بلوچستان

سجاده یکی از دست بافته هایی است که از دیرباز تاکنون در استان سیستان و بلوچستان رایج بوده و علاوه بر زیبایی بصری، دارای معانی عمیق معنوی نیز هست و توجه پژوهشگران، به ویژه کارشناسان بومی این استان را در دو دهه اخیر به خود جلب کرده است. به منظور بررسی سجاده ها، ابتدا با اشاره به اعتقادات و باورهای اصیل مردم در نقوش شاخص به کار رفته در سجاده ها، آن ها را به گروه های اقتباسی، نیمه-اقتباسی، بومی و اصیل، جدید و ذهنی تقسیم کرده ایم. رایج ترین و زیباترین این نمونه ها طرح های بومی بوده که شامل سجاده های محرابی، قابی یا رضوان، گنبدی-گلدسته ای و قالیچه نمازی است. سوالاتی که در این پژوهش مطرح گردیده بدین قرار است: (1) ساختار کلی سجاده های قالیچه ای سیستان و بلوچستان چگونه است؟ و (2) مهمترین طرح ها و نقوش سجاده های سیستان و بلوچستان که باعث ماندگاری آن ها شده است، کدام اند؟ نقش و رنگ به کار رفته در سجاده های قالیچه ای سیستان و بلوچستان متاثر از طبیعت، خواسته های مردم و فرهنگ حاکم بر منطقه است. به طور کلی ساختار و نقوش سجاده ها در اکثر مناطق به هم نزدیک است و این دست بافته ها دارای ریشه های تصویری و مفهومی یکسان اند که بخش اعظم نقوش این سجاده ها به صورت هندسی است. ویژگی ها و مشخصه های بافت بومی و مواد اولیه رایج در استان نیز در این مقاله مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق، تحلیلی و توصیفی است و استخراج اطلاعات، علاوه بر مطالعات اسنادی که با رجوع به منابع مکتوب و غیر مکتوب صورت می پذیرد، حاصل مشاهدات، مطالعات و بررسی های میدانی[1] است. تجزیه، تحلیل و تطبیق داده ها و تصاویر، معیاری برای شناسایی سجاده ها و دست بافته های استان بوده و به احیاء و حفظ هنر بومی این منطقه کمک شایانی می نماید.