یقین و تاثیر عمل بر آن از دیدگاه قرآن

معرفت شناسی قرآنی مکتبی یقین گرا است. یقین بر دو قسم است: یقین معرفت شناختی و یقین روان شناختی. یقین معرفت شناختی آن است که به لحاظ منطقی و فلسفی یقین به شمار می رود. اما یقین روان شناختی غالبا از سنخ اقناع است. یقین در قرآن درنهایت نتیجه حصول معرفت صادق (مطابق با واقع) همراه با آرامش و سکون قلبی است. بنابراین، قرآن، هم بر یقین معرفت شناختی تاکید کرده است و هم بر یقین روان شناختی. یقین قرآنی، اعتقادی ساده یا ایمانی کور (ایمان بی دلیل یا ناموجه) نیست. قرآن بر تاثیر گسترده، عمیق و مستقیم عمل (یا ساحت رفتاری) انسان بر نظر (معرفت) و نهایتا بر یقین تاکید می کند. قرآن اعمال موثر بر معرفت و یقین را به دو دسته کلی تقسیم می کند: ارزش ها و اعمالی که بر معرفت و یقین انسان تاثیر مستقیم و مثبت دارند، و ضد ارزش ها و اعمالی که بر معرفت و یقین انسان تاثیر مستقیم اما منفی دارند. به نظر می رسد از منظر قرآن، ساحت عمل و نظر به مثابه دو بعد مهم از ابعاد وجودی انسان از یکدیگر جدا نیستند و با هم ارتباط مستقیم دارند، تا آنجا که با دقت در آیات قرآن آشکار می شود که تاثیر عمل انسان بر معرفت و یقین، حتی بیش از عناصر و عوامل نظری و شناختی محض است. در واقع، عمل و معرفت انسان در قرآن در بافتی «وجودی» وحدت می یابند. از دیدگاه قرآن، معرفت محض نمی تواند به یقین بینجامد، زیرا معرفت صرفا یک امر منطقی و معرفت شناختی نیست، بلکه مرتبه و ساحتی از وجود انسان است.