جایگاه تریاک در تجارت خارجی ایران در دوره قاجار(1334-1210ه.ق)

: تحولات اروپا در سده نوزدهم میلادی همه شئون زندگی را در جوامع مرتبط با آن تغییر داد. اقتصاد ایران نیز از این تحولات مصون نماند و در مواجهه با اقتصاد نوظهور سرمایه داری از یک اقتصاد درون زا و سنتی به یک اقتصاد برون زا تغییر یافت. اقتصاد ایران در شکل جدید خود، در طول نیم سده به الگوی استعمار کلاسیک نزدیک و به یکی از تولیدکنندگان اصلی مواد خام برای بازار جهانی تبدیل شد. تریاک به عنوان ماده خام، که در اقتصاد سنتی ایران یک کالای غیر تجاری و متناسب با ویژگی های اقتصاد معیشتی به مصرف خانوادگی و محلی می رسید، از نیمه دوم سده نوزدهم با تغییر شکل اقتصاد ایران، در چارچوب اقتصاد وابسته، تریاک به یک کالای تجاری تبدیل شد.
نتایج این پژوهش نشان می دهد که تریاک در نیمه سده نوزدهم و به طور مشخص در دهه شصت میلادی به یکی از اقلام صادراتی ایران تبدیل شد و تاثیر زیادی در تجارت خارجی ایران گذاشت. این ماده خام یک روند صعودی نوسان دار تا سال (1880م/1297ق) که اوج تولید تریاک ایران بود، پشت سرگذاشت. دهه هشتاد میلادی صادرات تریاک ایران ثابت و دارای شیب نزولی کمی بود.
در اواخر سده نوزدهم میلادی صادرات تریاک ایران با یک شیب تند تنزل پیدا کرد و در اوایل سده بیستم جایگاه استراتژیک خود را در صادرات ایران از دست داد و فرش، جای آن را گرفت. هم چنین، چین بزرگ ترین وارد کننده تریاک ایران و انگلستان در رتبه دوم بود و مصر، عثمانی، ایتالیا و برخی کشورهای عربی و اروپایی دیگر در رده های بعدی قرار داشتند.