نقد و بررسی مسمط دهخدا (بر اساس رویکرد ترامتنی)

مسمط «یادآر ز شمع مرده یادآر» اثر طبع دهخدا، یکی از اشعار مدرن فارسی است که مورد توجه پژوهش گران حوزه ی ادبیات معاصر واقع شده است. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از رویکرد ترامتنی که از جمله رویکردهای جدید نقد ادبی به شمار میرود، به نقد و خوانش نوینی از مسمط دهخدا بپردازد. پرسشهای پژوهش حاضر آن است که چرا این مسمط از اشعار مدرن به شمار آمده است؟ پیوندهای شعر دهخدا با شعر گذشته و حال فارسی، چگونه نمود یافته است؟ یادداشتهای دهخدا درباره ی این شعر چه تاثیری در نقد و خوانش آن داشته است؟ آیا تنها منبع الهام دهخدا در سرودن مسمط مورد بحث، شعر اکرم رجایی زاده است یا وی در سرودن این مسمط، تحت تاثیر منابع دیگری نیز بوده است؟ به منظور دستیابی به پاسخ، مسمط دهخدا بر اساس رویکرد ترامتنی و به شیوه ی توصیفی تحلیلی در پنج محور، مورد بررسی قرار گرفت. حاصل پژوهش، بیانگر آن است که شعر دهخدا بینامتنی است که از شعر گویندگان پیشین مایه گرفته، در اشعار گویندگان معاصر و پس از خویش، تاثیر گذاشته است و جست وجوی منبع الهام واحد برای شعر دهخدا، راه به جایی نمیبرد. منابع الهام مسمط دهخدا، بیشتر شعر و ادبیات کلاسیک فارسی است؛ او اندیشه ی نو و تجددخواه خویش را در قالب مسمط و در زیر مجموعه ی نوع ادبی مرثیه عرضه کرده است.