ارزیابی انتقادی خوانش هگل از بنیاد آموزه های هراکلیتوس

فلسفه آلمانی در آغاز دوران نو، نگاه خود را بیش از تمام دیگر سنتهای فلسفی، بسمت یونانیان گرداند و نخستین بنیادها و جانمایه های خود را از فلسفه یونانی به وام گرفت؛ این سنت یونانی گرایی در فلسفه آلمانی، از سویی ژرفای تازه یی به این آموزه ها بخشید و از سوی دیگر، به پاره یی بدفهمی ها درباره فلسفه یونان انجامید. نوشتار حاضر، میکوشد یکی از پرآوازه ترین اینگونه بدفهمی ها را صورتبندی نماید. این بدفهمی، به بنیاد آموزه های هراکلیتوس بازمیگردد؛ فیلسوفان کهنی همچون افلاطون و ارسطو که کتاب هراکلیتوس را در دست داشتند، آموزه جنبش را بنیاد آموزه های هراکلیتوس میدانستند. این در حالی بود که هگل، در اوج فلسفه نوین آلمانی، کوشید فلسفه خود را با آموزه های هراکلیتوس هماهنگ سازد، اما از آنجا که این کار شدنی نبود، آموزه های هراکلیتوس را با مبانی فلسفه خویش همساز نمود. برای نمونه، وی بنیاد فلسفه هراکلیتوس را، نه آموزه «جنبش»، بلکه آموزه «یگانگی همیستاران [= اضداد]» پنداشت. این خوانش هگل، بزودی از سوی برخی پژوهشگران فلسفه یونان پذیرفته شد و نوشتار حاضر میکوشد نشان دهد که بازگشتن به خوانش کهن از بنیاد فلسفه هراکلیتوس، بسیار شایسته تر از پذیرفتن خوانش هگلی از چیستی این بنیاد است.