کانسار سولفید توده ای آتشفشان زاد (VMS) نوده، نمونه ای از کانسارهای نوع بشی (Besshi- type)، جنوب باختر سبزوار

کانسار مس- روی نوده و اندیس های فریزی،گراب، چون و کلاته لالا (نیران) در جنوب باختر سبزوار در توالی آتشفشانی- رسوبی کرتاسه پسین، در یک محیط کافتی(ریفتی) تشکیل شده اند. سنگ میزبان کانسار مس- روی نوده شامل گدازه آلکالی الیوین بازالت و ماسه سنگ سیلتی توفی بوده و سنگ میزبان اندیس های معدنی فریزی و گراب آندزیت و سنگ میزبان کلاته لالا و اندیس چون، ماسه سنگ های سیلتی توفی هستند. کانه زایی سولفیدی در کانسار نوده و اندیس های معدنی در 3 افق، به شکل صفحه ای کشیده رخ داده است. بر اساس ماهیت کانه زایی سولفیدی، بافت و کانی شناسی سولفید ها، می توان 3 رخساره کانه دار را در کانسار نوده از هم متمایز نمود. که عبارتند از: الف) رخساره رگه- رگچه ای (Stringer zone): این رخساره شامل رگه ها و رگچه های سیلیسی و سولفیدی است که به صورت قطع کننده لایه بندی سنگ میزبان در بخش زیرین رخساره کانسنگ توده ای تشکیل شده است. بافت های رگه- رگچه ای و جانشینی سولفیدها سیمای اصلی این رخساره را تشکیل می دهند. ب) رخساره کانسنگ توده ای که بخش ستبر، پرعیار و توده ای کانسار را تشکیل می دهد، ماهیتی ناهمگون و تقریبا چینه کران دارد که فقط محدود به گدازه آلکالی الیوین بازالت است و ج) رخساره کانسنگ لایه ای که با سیمای لایه ای و نواری و عیار پایین ماده معدنی قابل تشخیص است. سنگ دربرگیرنده این رخساره کانه دار ماسه سنگ های سیلتی توفی است. این رخساره به صورت سولفیدهای لامینه و نواری هم روند با لایه بندی سنگ میزبان و به صورت چینه سان در بخش خاوری کانسار تشکیل شده است. کانی های تشکیل دهنده کانسار نوده شامل کالکوپیریت، پیریت، بورنیت، اسفالریت، مگنتیت و بولانژریت می باشد دگرسانی های سنگ دیواره به طور عمده دگرسانی های سیلیسی، کلریتی، اپیدوتی و سریسیتی را شامل می شوند. با توجه به ویژگی های اساسی کانه زایی کانسار نوده، از جمله محیط زمین ساختی، سنگ دربرگیرنده، کانی شناسی، محتوای فلزی و دگرسانی آن و مقایسه این ویژگی ها با ویژگی های اساسی ذخایر مس سولفید توده ای آتشفشانزاد (تیپ VMS)، می توان کانسار مس- روی نوده را به عنوان نمونه ای از کانسارهای VMS تیپ پلیتیک- مافیک (Pelitic Mafic) یا تیپ بشی (Besshi Type)، در ایران معرفی نمود.