زمین شناسی، سنگ نگاری، دگرسانی و کانه زایی در کانسار چندفلزی (Pb-Zn-Cu-Au-Ag) نیان، بجستان، شمال باختری بلوک لوت، خاور ایران

منطقه نیان در شمال باختری بلوک لوت میزبان سامانه رگه ای چند فلزی Pb-Zn-Cu-Ag-Au است که درون یک سری از سنگ های آتشفشانی با ترکیبی متغیر از داسیت، ریوداسیت، آندزیت تا تراکی آندزیت گسترش یافته اند. این سنگ ها در طی دو مرحله مجزا از فوران گدازه ها تشکیل شده اند. سنگ های میزبان کانه زایی سرشتی کالک آلکالن تا شوشونیتی داشته و در محیطی کوهزایی تشکیل شده اند. عملکرد توام و متضاد دو گسل اصلی در دو سوی محدوده معدنی، سبب ایجاد شرایط کششی در بلوک میان این دو گسل شده که منتهی به گسترش یک سری گسل های فرعی با مولفه های شیب لغز و امتدادلغز درون بلوک شده است. این پهنه های شکستگی به عنوان مجرای مناسبی برای تراوش سیال ها و گسترش رگه های سیلیسی کانه دار رفتار کرده اند. عواملی چون شکستگی های گسترده و وجود سنگ های پیروکلاستیکی با نفوذپذیری بالا باعث گسترش دگرسانی های گسترده در سنگ های میزبان شده است. سه نوع دگرسانی مشخص در کانسار نیان گسترش یافته است: 1) سیلیسی (کوارتز، کلسدونی، آدولاریا، کلسیت، ایلیت و سریسیت)؛ 2) آرژیلیکی (ایلیت، اسمکتیت، کوارتز، کائولینیت، آدولاریا، کلریت، سریسیت و زئولیت)؛ 3) پروپیلیتیک (کلریت، کلسیت، آلبیت، اپیدوت،کوارتز و اسمکتیت) که با 5 مرحله کانه زایی همراه هستند. این دگرسانی ها توسط محلول های کلریدی با pH خنثی تا بسیار قلیایی تشکیل شده اند. کانه زایی در کانسار نیان به صورت رگه ای، رگچه ای، افشان در سنگ های میزبان و نیز در ارتباط با برش های گرمابی است. مهم ترین کانه های کانسار نیان شامل پیریت، اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، مارکاسیت، پیروتیت، ملنیکوویت و هماتیت هستند. مهم ترین کانی های باطله نیز شامل کوارتز (کلسدونی)، کریستوبالیت، کلسیت، دولومیت، سیدریت، باریت، فلوریت و آدولاریا هستند. شواهدی چون ارتباط کانی سازی با رگه های سیلیسی- کربناتی، حضور آدولاریا، ایلیت، کلسیت های تیغه ای و برش های گرمابی و همچنین حضور کانی های دگرسانی کوارتز، آدولاریا، ایلیت، آلبیت، کلریت، ایلیت- اسمکتیت میان لایه ای، کلسیت و پیریت در سیستم گرمابی نیان، نشان می دهد که این کانی ها از محلول های کلریدی با pH تقریبا خنثی تا بسیار قلیایی در یک محیط اپی ترمالی سولفیداسیون پایین تشکیل شده اند.