ارزیابی برخی صفات سازگاری به تنش خشکی در اکوتیپ های جو وحشی (Hordeum spontaneum L.) بومی اقلیم های مختلف ایران

جو وحشی (Hordeum spontaneum) منبع ارزشمند تنوع ژنتیکی برای سازگاری نسبت به تنش های زنده و غیر زنده است که می توان از آن برای انتقال ژن های جدید به جو زراعی استفاده کرد. در این تحقیق با هدف ارزیابی سازگاری اکوتیپ های جو وحشی نسبت به تنش خشکی، نوزده اکوتیپ به همراه رقم جو زراعی نصرت، در آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال وبذر مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد و نمونه ها در دو شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری (تنش خشکی آخر فصل) مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات زراعی، مورفولوژیک، و فنولوژیک در اکوتیپ ها مورد ارزیابی قرار گرفت. مقایسه میانگین صفات در شرایط تنش، نشان داد که صفات روز تا ظهور سنبله، روز تا گلدهی و روز تا رسیدن در اثر تنش خشکی کاهش معنی داری یافتند و تنش خشکی باعث تسریع مراحل فنولوژیک گیاه شد. صفات زراعی طول سنبله، ارتفاع بوته و عملکرد بیولوژیکی نیز کاهش معنی داری را در شرایط تنش خشکی نشان دادند. در شرایط آبیاری معمول عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت، همبستگی معنی داری با شاخص تحمل به تنش داشتند. تجزیه به مولفه ها در شرایط آبیاری کامل نیز تایید کننده این امر بود. تجزیه خوشه ای، اکوتیپ های مورد بررسی را به سه گروه تقسیم کرد، گروه اول شامل اکوتیپ های حساس، گروه دوم شامل اکوتیپ های نیمه متحمل و گروه سوم اکوتیپ های متحمل نسبت به تنش خشکی بودند. بر اساس نتایج این تحقیق، اکوتیپ های شماره 7، 8 و 13 به همراه رقم زراعی نصرت دارای بالاترین میانگین شاخص تحمل تنش (STI) و اجزای عملکرد بودند. این اکوتیپ ها دارای کمترین میانگین روز تا رسیدن بودند (164 روز). علاوه بر این، میزان اتلاف آب نسبی برگ (RWL) نیز در این اکوتیپ ها پایین تر از اکوتیپ های دیگر بود (27/74 درصد). در تجزیه رگرسیون صفات مرتبط با تحمل تنش خشکی، علاوه بر عملکرد دانه، تعداد روز تا رسیدن و محتوای کلروفیل نسبی نیز وارد مدل شدند، بنابراین به نظر می رسد این صفات ارتباط نزدیکی با تحمل به خشکی در اکوتیپ های جو وحشی دارند و عامل سازگاری بیشتر با محیط دارای محدودیت رطوبت هستند.