استعاره دستوری: شاخصی نو در تمایز زبان ادب و علم

یکی از مفاهیم مطرح در دستور نقش گرای نظام مند هالیدی، استعاره دستوری است که نوعی از استعاره معرفی شده است. هالیدی سه نوع استعاره دستوری - اندیشگانی، بینا فردی و متنی- را معرفی و متمایز کرده است. هدف این مقاله، بررسی میزان و شیوه کاربرد انواع استعاره دستوری در متون ادبی و علمی است. بدین منظور نویسندگان یک اثر علمی با عنوان «درآمدی بر جامعه شناسی زبان» نوشته یحیی مدرسی و یک اثر ادبی با عنوان «تنگسیر» نوشته صادق چوبک را برای نمونه انتخاب و تجزیه و تحلیل کرده اند. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که میزان استفاده از انواع استعاره دستوری در متون علمی و ادبی یکسان نیست. به نظر می رسد که نویسنده متون علمی برای غنی سازی محتوای عبارات، فشرده کردن اطلاعات، تخصصی ساختن متن برای مخاطب مخصوص خود، گویاتر ساختن مطالب و دلایل دیگر از استعاره دستوری استفاده کرده است. در مقابل نویسنده متن ادبی، استعاره دستوری را بسیار کم به کار برده است. دلایل یادشده درباره متون ادبی صادق نیست و کاربرد اندک آن را موجه می سازد. بنابراین مقاله با ارائه شواهد کافی از دو متن تلاش دارد تا استعاره دستوری را به عنوان یک شاخص برای تمایز متون علمی و متون ادبی معرفی کند.