بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی و میزان پیکروکروسئین در ژنوتیپ های مختلف زعفران (Crocus sativus L.)

زعفران (Crocus sativus L.) از مهمترین گیاهان دارویی و گران ترین ادویه جهان می باشد. این تحقیق به منظور بررسی تنوع صفات مورفولوژیکی ژنوتیپ های زعفران جمع آوری شده از نقاط مختلف کشور در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان انجام شد. تعداد 27 ژنوتیپ در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و در ردیف هایی با فاصله 30 سانتی متر کشت گردیدند. صفات عملکرد کلاله خشک، وزن تر گل، تعداد گل در مترمربع، تعداد روز تا ظهور اولین گل، ارتفاع گیاه در زمان گلدهی، طول دوره گلدهی و میزان جذب پیکروکروسئین اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف بسیار معنی داری (01/0>p) بین ژنوتیپ ها برای همه صفات وجود داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد که ژنوتیپ همدان بیشترین و ژنوتیپ های قائن و بشرویه کمترین تعداد روز تا ظهور اولین گل را به خود اختصاص دادند. دامنه تغییرات میزان جذب پیکروکروسئین از 0/425 تا 0/168 نانومتر متغیر بود. ژنوتیپ های نیشابور (خوجان) به ترتیب بیشترین و اصفهان کمترین میزان عملکرد کلاله خشک را داشتند. همچنین، ژنوتیپ نیشابور (خوجان) بیشترین تعداد گل در مترمربع را نیز به خود اختصاص داد. براساس تجزیه خوشه ایژنوتیپ ها در 7 گروه مختلف قرار گرفتند. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات در گروه های حاصل از تجزیه خوشه اینشان داد که ژنوتیپ های قرار گرفته در گروه ششم دارای ویژگی های مطلوبی از نظر تعداد روز تا ظهور اولین گل، عملکرد کلاله، وزن تر گل، تعداد گل و طول دوره گلدهی می باشند. بر همین اساس، همه ژنوتیپ های قرار گرفته در این گروه جزء ژنوتیپ های برتر انتخاب شدند. نتایج این مطالعه نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی از نطر صفات مهم زراعی در بین ژنوتیپ های مورد بررسی زعفران وجود دارد که احتمالا ناشی از متنوع بودن اجداد و یا پدیده جهش بوده است. همچنین، تنوع مورفولوژیکی ژنوتیپ ها از تنوع جغرافیایی تبعیت نمی کند.