رهایی از شهربندی: جستاری درباره حق به شهر «هانری لوفور»

هانری لوفور را به راستی باید فیلسوف شهر نامید؛ زیرا هرچند کمابیش هم زمان با وی نظریه پردازان دیگری نیز به جایگاه غفلت شده ی فضا در روابط اجتماعی پرداختند، اما در میان آن ها لوفور بود که به طور مقدم با رویکردی فلسفی به این مقوله پرداخت و آن را به عمل اجتماعی مرتبط ساخت. وی معتقد بود که فضا، تولیدی اجتماعی یا برساخته ی پیچیده ی اجتماعی است. لوفور برای اثبات این مهم، از روش های جدید و خلاقانه ای بهره گرفت که از آن زمره، بسط منطق دوگانه ی جدلی به سه گانه ی جدلی و به کارگیری آن برای توضیح رابطه ی متقابل فردی و اجتماعی انسان با فضاست. این روش مندی خلاقانه باعث شده است که وی در حوزه های فلسفی، اقتصاد و علوم سیاسی، جغرافیا، جامعه شناسی و نقد ادبی، تاثیرگذاری دارای اهمیتی بر نظریه های مطرح امروز داشته باشد. حوزه ی گزیده ی من از منظومه ی نظری لوفور، «حق به شهر» است و می کوشم به ریشه های ابداع و هدف از عنوان این «حق» توسط وی بپردازم. وی این مفهوم ابداعی خود را با معنایی هم چون دیگر حقوق بشر (حق آزادی، کار، مسکن، تحصیل و...)، اما به عنوان حقی در برگیرنده و تحقق بخشنده به حقوق دیگر، مطرح می نماید. حق به شهر را به دو دلیل به عنوان موضوع این جستار برگزیده ام: نخست این که انتشار کتاب کوچک وی به همین نام در سال 1968 سرآغاز و هسته ی نظریه پردازی نوآورانه ی او درباره ی رابطه ی انسان و فضا (شهر)، برای هدایت جنبش دانشجویی غرب به سوی فعالیت فراگیر و پیوسته ی اجتماعی بود. دوم این که نظریه ای که وی با این کتاب مطرح نمود، تخته بند یک دستگاه نظام مند عقلانی یا فلسفی نگشت، بلکه همان طور که پیش بینی و پیشنهاد می نمود، «حق به شهر هم چون خواسته و شعار»، به عمل اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان و در نهایت به یک حرکت جهانی تبدیل شد و در قوانین آن ها رسمیت یافت.