از سینمای خان بابایی تا سینمای ژانوسی

حجم کارهای صورت گرفته در زمینه ی جامعه شناسی سینما به هیچ وجه با تاریخ بیش از یک صد ساله ی سینما در ایران همخوانی ندارد. هرچند کارهای خوب و گاه درخشانی در این حوزه به انجام رسیده است، اما هنوز واکاوی ربط و تاثیر متقابل جامعه و سینما در ایران جای کار دارد. این نوشته با تمرکز بر سیر تاریخی پدیده ای به نام سینما در ایران و شرایط اجتماعی- سیاسی دوره های بزنگاهی تاریخ ایران، کوشیده است تحلیلی اجتماعی از سینمای ایران به دست دهد. این بررسی جامعه شناختی مبتنی بر مهم ترین نظریه های حوزه ی جامعه شناسی هنر و سینما مانند نظریه ی بازتاب، کارکردگرایی، ساختارگرایی، تئوری مشی مولف و نشانه شناسی و هرمنوتیک است. برای سهولت کار تا آن جا که میسر بوده و خلل و گزندی به چارچوب تحقیق وارد نکرده است، تاریخ سینمای ایران در پس زمینه ی تاریخ سیاسی- اجتماعی معاصر ایران قرار گرفته و بر آن اساس به نه(9) دوره ی تاریخی تقسیم شده است. این نه دوره عبارتند از سینمای رضاخانی- خان بابایی(1304- 1315)، سینمای نظام وفا (1326-1332)، سینمای محافظه کاران (1332-1342)، سینمای آلودگی- پالودگی (1342-1357)، سینمای بهار آزادی (1357-1359)، سینمای غیاب های ساختاری (1360-1367)، سینمای سه گانه (1367-1376)، سینمای نیروهای اجتماعی (1376-1384) و سینمای ژانوسی (1384-1390). برای هر یک از دوره ها تحلیل جداگانه ای مبتنی بر شرایط اجتماعی- سیاسی آن دوره و فیلم های برخاسته از چنین بستری نگاشته شده است. یک تحلیل کلی نیز تحت عنوان جمع بندی در پایان نوشته آمده است.