رابطه نفس و بدن از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی و تاثیر آن بر تربیت اخلاقی انسان

با توجه به اعتقاد خواجه نصیر به تباین کامل نفس و بدن و عرضی دانستن رابطه بین این دو، تبیین رابطه نفس و بدن و بررسی تاثیر دیدگاه علم النفسی خواجه نصیرالدین طوسی بر دیدگاه اخلاقی وی شایان توجه است.
روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است.
خواجه به تاثیر دوسویه بدن و قوای فیزیکی در کسب ملکات اخلاقی و نیز تاثیر کسب ملکات نفسانی بر بدن و کنترل قوای بدنی اعتقاد دارد. تاثیرگذاری نفس بر بدن از طریق روح بخاری است. روح بخاری از ترکیب اخلاط اربعه در بدن پدید می آید و سرچشمه نفس بهیمی و سبعی است. او قائل به دو نوع خلق یا ملکه(طبیعی و اکتسابی) در افراد است و معتقد است ترکیب اخلاط اربعه سبب تعین نوعی خلق طبعی در روح بخاری است که زمینه کسب ملکات خلق اکتسابی است.
برای تربیت اخلاقی فرد، در مرحله اول، کنترل خلق طبعی از طریق اعتدال مزاج و اخلاط اربعه مهم است. در مرحله دوم باید نفس ناطقه، تفکر در شناخت مقصد و توجه به اهمیت تربیت اخلاقی نماید؛ زیرا فعلیت نفس به آن چیزی است که به سوی آن توجه کرده است. مرحله سوم، به کارگیری اراده نفسانی در تدبیر و کنترل قواست که با تصور و تصدق به فایده و ایجاد شوق موکد و با تسلط قوه نفس ناطقه بر قوای فیزیکی حاصل می شود. مرحله چهارم، تکرار و تمرین در کسب ملکات فاضله و ترک رذایل است.